Vicarious Surgery tiêm “bác sĩ tí hon” vào máu bệnh nhân, gọi được đầu tư lớn

Khi còn nhỏ, Adam Sachs, đồng sáng lập kiêm CEO của Vicarious Surgery, xem bộ phim khoa học viễn tưởng Fantastic Voyage năm 1966 và say mê câu chuyện về các bác sĩ phẫu thuật siêu nhỏ thực hiện phẫu thuật bên trong não của một nhà khoa học.

Anh nói: “Con người có kích thước quá lớn để làm phẫu thuật cho chính con người. Chúng tôi không thể thu nhỏ con người, nhưng có thể tạo ra đại diện của con người, những phiên bản robot thu nhỏ.”

Đó là những gì anh và những người đồng sáng lập Vicarious Surgical – Sammy Khalifa, giám đốc công nghệ và tiến sĩ Barry Greene, giám đốc y tế – làm trong mười năm qua. Họ phát triển một con robot siêu nhỏ kết hợp với tai nghe VR (thực tế ảo) thực hiện các ca phẫu thuật vùng bụng, hi vọng sẽ đưa ra thị trường vào năm 2023.

Hai cánh tay và máy ảnh của robot được thiết kế để đi vào bụng bệnh nhân thông qua vết rạch nhỏ hơn 2,54cm và có thể di chuyển theo nhiều hướng một khi vào được bên trong. Thu nhỏ robot phẫu thuật là việc rất khó, nhưng bộ ba Vicarious hi vọng sẽ giúp các bác sĩ thực hiện phẫu thuật vùng bụng, bắt đầu bằng phẫu thuật thoát vị, nhanh hơn, an toàn hơn và ít biến chứng hơn so với các giải pháp thay thế hiện có.

Đó không hẳn là nội dung khoa học viễn tưởng, với câu chuyện tiêm “các bác sĩ” nhỏ bé vào máu của bệnh nhân, nhưng lại đủ tiềm năng để Vicarious thu hút các nhà đầu tư lớn bao gồm Bill Gates, Vinod Khosla, Eric Schmidt và Jerry Yang. Công ty cũng nhận được chỉ định liệu pháp đột phá của FDA – chỉ định đầu tiên dành cho robot phẫu thuật – giúp sản phẩm của họ đủ điều kiện để được ưu tiên xem xét.

Paul Hermes, người điều hành chương trình robot của Medtronic và là cố vấn của Vicarious cho biết: “Thật khó khăn khi đặt khuỷu tay xuống bên trong khoang cơ thể, vươn ra sau và thực hiện phẫu thuật phía thành bụng. Chúng ta nên hi vọng phẫu thuật robot sẽ tiến bộ hơn.”

Công ty chuẩn bị niêm yết trên sàn chứng khoán thông qua thương vụ sáp nhập SPAC do nhà đầu tư Hong Kong Donald Tang xử lý. Thỏa thuận trị giá 1,1 tỉ đô la Mỹ sẽ huy động được 115 triệu đô la Mỹ và thu hút đầu tư từ gã khổng lồ công nghệ y tế Becton Dickinson, công ty sản xuất lưới nhân tạo sử dụng trong điều trị thoát vị. Công ty dự kiến sẽ đạt một tỉ đô la Mỹ doanh thu hằng năm vào năm 2027.

Sachs, 30 tuổi, cho biết: “Chúng tôi đang theo đuổi các thị trường mà robot phẫu thuật hiện có đang gặp khó khăn. Có rất nhiều phiên bản bắt chước robot hiện có. Họ gặp phải những thách thức giống nhau… Nhưng cách làm của chúng tôi hoàn toàn khác biệt.”

Intuitive Surgical, công ty khổng lồ trong phẫu thuật bằng robot có vốn hóa 115 tỉ đô la Mỹ, cách đây hai mươi năm đã giới thiệu da Vinci, một robot có bốn cánh tay lớn giống như chiếc gậy để giữ các dụng cụ, và thống trị lĩnh vực này kể từ đó. Khi bằng sáng chế của Intuitive hết hạn và công nghệ robot tiến bộ, các đối thủ cạnh tranh như J&J và Medtronic đều đã mua lại các công ty khởi nghiệp về phẫu thuật robot, đang cạnh tranh để biến phẫu thuật robot trở nên phổ biến giống như việc nội soi ổ bụng. Giá dự kiến của robot Vicarious là 1,2 triệu đô la Mỹ, gần bằng một nửa so với các robot hàng đầu hiện có, có thể là một lợi thế, bên cạnh đặc tính dễ sử dụng đối với các bác sĩ phẫu thuật.

Kiến thức của Sachs về thiết kế máy móc được hun đúc tại ngôi nhà ở ngoại ô Boston. Cha của anh, Ely Sachs, là giáo sư kỹ thuật cơ khí của MIT, nhân vật lão làng của ngành in 3D; mẹ anh là kiến trúc sư. Anh gặp Khalifa, 31 tuổi, vào năm thứ nhất tại MIT, nơi cả hai theo học kỹ thuật. Họ nhanh chóng thành bạn bè và dành thời gian rảnh rỗi trong cửa hàng máy móc của trường học để chế tạo thiết bị truyền động, các bộ phận cơ khí cung cấp năng lượng cho các khớp của robot. Sachs nói: “Chúng tôi thử nghiệm chúng, phát hiện ra chúng không hoạt động và chúng tôi làm đi làm lại việc đó.”

Khi Sachs và Khalifa còn đang học đại học, họ bắt đầu hợp tác với Greene, bác sĩ chuyên phẫu thuật giảm cân và là bạn của gia đình Sachs, để nghiên cứu chuyển đổi một thiết bị y tế thành robot. Năm 2014, sau thời gian ngắn làm việc tại Apple, Sachs ra mắt Vicarious với 400 ngàn đô la Mỹ từ vòng đầu tư hạt giống do Michael Rothenberg dẫn đầu (ông này sau đó bị bộ Tư pháp Hoa Kỳ buộc tội gian lận trong vụ án không liên quan). Năm 2015, Khalifa tham gia dự án.

Sachs nói, phần khó nhất trong nhiều năm qua là nghiên cứu các bộ truyền động. Làm cho robot đủ nhỏ để chứa chín bộ truyền động, nhiều gấp ba lần so với số lượng trong một robot phẫu thuật điển hình, là điều khó khăn. Và quá trình tách chúng ra để mỗi khớp có thể di chuyển riêng biệt, với sự hỗ trợ từ 28 cảm biến trên mỗi cánh tay, cũng là điều khó.

Giáo sư chế tạo robot của ĐH Carnegie Mellon, Howie Choset, so sánh thách thức về mặt kỹ thuật với việc nhét quá nhiều thứ vào một kiện hành lý, sau đó cố gắng dùng kiện đồ đó để làm việc khác. Ngoài ra, theo ông, các bộ truyền động càng nhỏ thì càng yếu. “Bạn muốn có càng nhiều chuyển động trong một sản phẩm trọn gói càng nhỏ càng tốt, nhưng bạn đã phải vật lộn để đóng gói càng nhiều càng tốt,” ông nói. “Rất tuyệt vời khi Sachs làm ra được sản phẩm này.”

Điều trị thoát vị, thị trường đầu tiên mà Vicarious nhắm đến, là thị trường khổng lồ, với hơn hai triệu ca phẫu thuật mỗi năm ở Hoa Kỳ. Thoát vị vùng bụng, thường là dọc theo đường giữa của thành bụng, chiếm 500 ngàn ca phẫu thuật và rất phức tạp. Cách điều trị tiêu chuẩn là khâu lưới vào thành bụng, nhưng sau đó khoảng 20% vẫn tái phát, và thường cần phải điều trị sâu hơn. Có một kỹ thuật tiên tiến níu tấm lưới lên cơ thẳng bụng giúp giảm tái phát, nhưng rất khó và có thể mất đến bốn giờ với robot hiện nay.

Sachs cho biết, thời điểm Vicarious nhận được chỉ định liệu pháp đột phá của FDA, robot của họ có thể thực hiện ca phẫu thuật này trên tử thi trong khoảng một nửa thời gian, và đến nay họ cắt giảm xuống còn chưa đầy một giờ. Video trình diễn phẫu thuật thoát vị bụng cho thấy, cánh tay của robot Vicarious đẩy lưới vào khoang bụng và sau đó nhanh chóng khâu lại. Thời gian phẫu thuật ngắn hơn giúp giảm rủi ro cho bệnh nhân và tiết kiệm chi phí hơn cho bệnh viện.

Tham vọng của Vicarious mở rộng sang các ca phẫu thuật vùng bụng khác, gồm thủ thuật cắt túi mật, với tổng thị trường tiềm năng là 39 triệu ca phẫu thuật (chỉ 3% trong số này được thực hiện bằng robot). Đó là lý do Sachs, người có cổ phần tại Vicarious trị giá 112 triệu đô la Mỹ, cho rằng họ chỉ cần một mảng nhỏ thị trường để tạo ra một công ty lớn.

Tang, nhà đầu tư SPAC, cho biết: “Lĩnh vực này đã khá trì trệ trong một thời gian dài, và có những điều mọi người mặc định tin tưởng lại không đúng sự thật. Bạn cần phải đưa sản phẩm này đến tay mọi người để chứng tỏ rằng việc này có thể thực hiện được và đó không phải là giấc mơ viển vông.”

(Bài viết đăng trên Forbes Việt Nam số tháng 10.2021, có tiêu đề “Bác sĩ robot”)