Tỷphú Manoj Punjabi quyết định mua lại một kênh truyền hình đang gặp khó khăn về tài chính ở Indonesia, với niềm tin đây sẽ là yếu tố then chốt dẫn đến thay đổi cục diện cho hãng sản xuất phim MD Entertainment của ông.
Tỷ phú, nhà sản xuất phim Manoj Punjabi có vẻ không quá lạc quan sau khi hoàn tất thương vụ gần đây: mua lại kênh truyền hình mang tên NET. TV theo hình thức FTA (free to air – chiếu miễn phí) sở hữu tỷ lệ người xem vô cùng thấp 1,4% và nhiều năm liền báo lỗ.
“Thật lòng mà nói, tôi đang tiếp quản một ‘con tàu sắp đắm,’” Manoj Punjabi, hiện giữ chức chủ tịch điều hành tại MD Entertainment, chia sẻ trong cuộc phỏng vấn với Forbes châu Á tại văn phòng sang trọng của ông vào tháng 10.2024.
Trước đó vài giờ, doanh nhân 52 tuổi đã ký thỏa thuận mua lại lượng lớn cổ phần trong công ty sở hữu kênh truyền hình này. Manoj Punjabi từng nhận xét mảng truyền hình FTA đã bước vào giai đoạn thoái trào, khi khán giả trên toàn thế giới chuyển sang các nền tảng phát trực tuyến như Netflix. Nhưng kỳ lạ thay, ông vẫn quyết định đầu tư vào một trong những kênh truyền hình tệ nhất ở xứ vạn đảo.
Manoj Punjabi không hối hận về quyết định chi 1.650 tỷ rupiah (105 triệu USD) cho 80% cổ phần trong Net Visi Media (nay là MDTV Media Technologies), doanh nghiệp đặt tại Jakarta, Indonesia đang vận hành NET.TV thông qua công ty con.
“Tôi sẽ vô cùng vui sướng nếu có thể xoay chuyển thành công kênh truyền hình này,” ông cho biết.
Manoj Punjabi khá am hiểu về nhu cầu của khán giả ở Indonesia. Một ví dụ là Curse of the Dancing Village (Linh hồn vũ nữ), bộ phim kinh dị được ông sản xuất và công chiếu vào năm 2022. Curse of the Dancing Village đã lập kỷ lục 10 triệu vé bán ra, trở thành phim có doanh thu cao nhất của MD Entertainment và tạo cú hích mạnh mẽ cho thị trường phòng vé Indonesia sau khoảng thời gian dài ảm đạm vì những quy định hạn chế phòng dịch Covid-19.
Kế hoạch của ông rất đơn giản. MD Entertainment, đã sẵn có một danh mục nội dung khổng lồ với tổng thời lượng 14 ngàn giờ phát sóng, cộng thêm sự góp sức của NET. TV sẽ giúp doanh nhân này mở rộng phạm vi tiếp cận đến gần 100 triệu người dân sử dụng dịch vụ truyền hình FTA ở Indonesia (theo báo cáo từ Nielsen Media Indonesia). Trong hơn 17 ngàn hòn đảo lớn nhỏ của Indonesia, một số nơi tuy chưa có hạ tầng Internet và rạp chiếu phim nhưng vẫn bắt được sóng truyền hình.
Động thái này cũng giúp MD Entertainment củng cố vị thế của mình khi có thêm nền tảng sáng tạo nội dung, tạo sự liên kết giữa dịch vụ FTA với các hình thức khác như điện ảnh, truyền hình kỹ thuật số và dịch vụ OTT (phương thức cung cấp nội dung phim và truyền hình qua Internet). Giờ đây, Manoj Punjabi xem NET. TV như yếu tố thay đổi cuộc chơi.
“Nguồn thu từ dịch vụ truyền hình có thể thấp vào thời điểm hiện tại, nhưng trong tương lai lĩnh vực này sẽ đóng góp từ 50-70% doanh thu của chúng tôi, phần còn lại đến từ phim chiếu rạp. Tuy vậy, điều này không đồng nghĩa doanh thu của mảng điện ảnh sẽ giảm xuống. Đó là định hướng mà tôi đề ra,” ông khẳng định.
Manoj Punjabi lần đầu thử mua lại một kênh truyền hình vào năm 2012 nhưng không thành công. Sau lần thất bại đó, ông tạm ngừng theo đuổi ý tưởng này, nghĩ rằng FTA có lẽ không phải yếu tố phù hợp cho lộ trình mở rộng việc kinh doanh. Nhưng rồi Manoj Punjabi nhìn thấy cơ hội tiếp theo từ Net Visi Media, công ty thuộc sở hữu của hai doanh nghiệp do Agus Lasmono điều hành. Người sáng lập các công ty này, cố tổng giám đốc Sudwikatmono và là cha của Agus, từng thống trị ngành điện ảnh trong nhiều năm. Ông này cũng là anh em họ của tổng thống thứ hai của Indonesia, Suharto.
Tại Indonesia, nguồn thu chính của dịch vụ truyền hình FTA chủ yếu đến từ quảng cáo cho các thương hiệu hàng tiêu dùng như dầu gội, nước có gas và snack, nhằm tiếp cận đối tượng khán giả rộng rãi.
Trong năm 2023, tổng doanh thu quảng cáo của các đài truyền hình tại quốc gia này đạt khoảng 15 ngàn tỷ rupiah (một tỷ đô la Mỹ). Đối với MD Entertainment, đây là thị trường tiềm năng gần như chưa được khai thác.
“NET. TV là bước đệm quan trọng để tiến vào vũ trụ rộng lớn mà tôi đang xây dựng cho MD Entertainment,” Manoj Punjabi chia sẻ. Tuy nhiên, để biến chiến lược này thành hiện thực, ông sẽ phải nỗ lực củng cố vị thế và vững vàng trước sức ép cạnh tranh của các đối thủ mới lẫn lâu năm, những người đang được tiếp sức từ các đối tác có nguồn tài chính mạnh.
• • •
Gia đình của Manoj Punjabi có truyền thống hoạt động trong lĩnh vực sản xuất phim. Ông là con trai duy nhất của Dhamoo Punjabi, doanh nhân đã cùng hai người em trai Gobind, Ram và đối tác thứ tư thành lập Công ty Panorama Film vào những năm 1960, chuyên nhập khẩu phim vào thị trường Indonesia. Thời gian sau, công ty mở rộng sang sản xuất phim.
Đến năm 1989, bốn nhà sáng lập bắt đầu phân phối chương trình truyền hình và một năm sau họ thành lập Tripar Multivision Plus (hay còn gọi là MVP) để sản xuất “sinetron” – thuật ngữ chỉ phim truyền hình dài tập ở Indonesia. Những bộ phim này nhanh chóng được các kênh truyền hình tư nhân mới mua bản quyền phát sóng nhằm xây dựng kho nội dung.
Xuất thân từ gia đình có truyền thống như vậy, Manoj Punjabi có niềm đam mê rất lớn dành cho phim ảnh. Ông bắt đầu sưu tập các tấm áp phích phim từ khi mới bảy tuổi. Lên mười, cậu bé Manoj Punjabi thường đến văn phòng cha mình sau khi tan học để đắm chìm vào những bộ phim khác nhau và chỉ dừng lại sau khi cha yêu cầu ông về nhà làm bài tập.
“Từ khi còn bé, tôi đã ôm mộng trở thành nhà sản xuất phim,” doanh nhân này bộc bạch.
Tuy nhiên, hành trình chạm đến ước mơ của Manoj Punjabi kéo dài hơn ông tưởng. Sau khi tốt nghiệp cử nhân tài chính và marketing vào năm 1993, ông buộc phải tìm việc ở lĩnh vực khác, do ngành công nghiệp phim ảnh lúc đó chịu tác động nặng nề từ cuộc suy thoái kinh tế tại Indonesia. Manoj Punjabi bắt đầu làm việc tại một công ty sản xuất giấy và bột giấy, dù không hứng thú với công việc này. Và sau ba tháng thử việc, ông không được giữ lại.
Tiếp đó, ông tham gia ngành may mặc cùng với một đối tác, phụ trách giám sát xưởng gia công và tiếp thị. Dù vậy, thời gian làm việc tại đây cũng không kéo dài, bởi đến năm 1995, Manoj nhanh chóng nắm bắt cơ hội gia nhập Tripar Multivision Plus (MVP) – nơi ông chính thức bắt đầu sự nghiệp trong ngành giải trí.
Mặc dù là thành viên gia đình, nhưng Manoj Punjabi không nhận được sự ưu tiên hay đặc quyền nào khi gia nhập MVP. Thay vì được vào làm ngay ở vị trí hỗ trợ sản xuất nội dung, ban đầu Manoj Punjabi được chỉ định phụ trách việc phân phối các phim truyền hình dài tập của MVP phát hành dưới hình thức laser-disk (dạng đĩa làm từ vật liệu composite để lưu trữ video) – sản phẩm chỉ mang lại nguồn thu ít ỏi. Tuy công việc không mấy quan trọng, nhưng đây lại là bước đệm giúp mở đường cho hành trình thăng tiến lên vị trí giám đốc sản xuất của Manoj sau này.
Vào năm 2002, năm thứ bảy Manoj Punjabi làm việc tại MVP, gia đình ông xảy ra bất đồng về cách vận hành công ty. Vì thế, Manoj Punjabi và người cha Dhamoo Punjabi quyết định bán cổ phần trong MVP, dùng số tiền đó để thành lập công ty mới với tên gọi MD Media (tiền thân của MD Entertainment sau này). Mẹ của ông là Shania và người vợ Sunita cũng góp vốn vào MD Media. Đến nay, hai công ty của gia đình nhà Punjabi vẫn cạnh tranh với nhau trên thị trường.
Ban đầu, MD Media tập trung sản xuất phim truyền hình dài tập, loại hình giải trí được ưa chuộng tại Indonesia và bán tác phẩm đầu tay cho đài Indosiar vào năm 2003.
Đến năm 2007, công ty lấn sân sang lĩnh vực điện ảnh với bộ phim giật gân Kala (Dead Time), nhưng tác phẩm này không thành công khi chỉ bán được 70.000 vé.
Bước ngoặt lớn đến vào năm 2008, thời điểm MD Media ra mắt Ayat-Ayat Cinta (Verses of Love), bộ phim khai thác đề tài đa thê. Tác phẩm nhanh chóng thu hút 3,7 triệu khán giả và vượt qua cả bom tấn Hollywood Titanic trên thị trường phòng vé tại Indonesia.
Đối với Manoj Punjabi, thành công của Ayat-Ayat Cinta là minh chứng rõ nét rằng phim điện ảnh nội địa hoàn toàn có thể cạnh tranh với các bom tấn quốc tế nếu được đầu tư cốt truyện cuốn hút và chất lượng sản xuất vượt trội.
Từ lâu, các bộ phim Hollywood đã thống trị thị trường phòng vé tại Indonesia, gây ra nhiều thách thức cho các hãng phim nội địa như ít cơ hội thu hút lượng lớn khán giả, sức ép cạnh tranh gay gắt từ phim ngoại và khó tạo ra nguồn thu khi giá vé thấp chỉ khoảng 15 ngàn rupiah (một đô la Mỹ).
Năm 2015, MD Entertainment ra mắt Surga yang Tak Dirindukan (The Heaven None Missed), bộ phim có doanh thu cao nhất tại Indonesia. Dù vậy, vào thời điểm đó, chỉ khoảng 15 % khán giả ra rạp để xem các bộ phim sản xuất trong nước.
Tình hình trở nên khởi sắc hơn khi số lượng khán giả tăng dần qua thời gian. Theo Công ty nghiên cứu dữ liệu Cinepoint, năm 2019 ghi nhận 35% khán giả Indonesia lựa chọn tác phẩm từ các hãng sản xuất phim nội địa. Tỷ lệ này tăng vọt lên gần 60% trong năm 2022, thời điểm Curse of the Dancing Village lập kỷ lục phòng vé, trước khi chạm mốc 67% sau mười tháng đầu năm 2024. Trong số các hãng sản xuất phim nội địa, MD Entertainment giữ vị trí dẫn đầu, với 21% trong tổng lượng khán giả xem phim nội địa.
Tình hình cạnh tranh giữa các hãng sản xuất phim tại Indonesia rất gắt gao vào thời điểm hiện nay. Hồi tháng 9.2024, Media Nusantara Citra, công ty của tỷ phú truyền thông Hary Tanoesoedibjo (doanh nhân sở hữu MNCTV, một trong những kênh truyền hình FTA có nhiều lượt xem nhất), đã đầu tư cho 9% cổ phần trong MVP. Thương vụ này tạo thành liên minh giữa Media Nusantara Citra – một trong những công ty truyền thông lớn nhất và hoạt động năng nổ nhất Indonesia – với những người chú của Manoj Punjabi.
Tiếp đó, đối thủ Verona Indah Pictures huy động 340 tỷ rupiah (21,2 triệu đô la Mỹ) thông qua IPO hồi tháng 10.2024, mang lại nguồn lực tài chính đáng kể giúp công ty này nâng cao hơn nữa năng lực sản xuất nội dung truyền hình, đồng thời thành lập đơn vị sản xuất phim điện ảnh.
Đứng trước những thách thức như vậy, Manoj Punjabi vẫn nhận được niềm tin từ Miming Satyono, chủ tịch Samuel International Investment, công ty đã hậu thuẫn tài chính cho thương vụ thâu tóm Net Visi Media và nắm 1,7% cổ phần trong MD Entertainment.
“Sự nhiệt huyết và tập trung cao độ trong công việc của Punjabi đã thuyết phục tôi hợp tác với anh ấy. Punjabi không phải kiểu nhà đầu tư chỉ nhìn vào lợi nhuận trong ngắn hạn,” Miming Satyono nhận xét. Farras Farhan, nhà phân tích tại Công ty Samuel Sekuritas Indonesia, dự báo doanh thu của MD Entertainment sẽ tăng gấp đôi, từ con số ước tính 490 tỉ rupiah (30,5 triệu đô la Mỹ) trong năm 2024 lên 990 tỷ rupiah (61,7 triệu đô la Mỹ) vào năm 2025. Nhà phân tích này đánh giá động thái thâu tóm Net Visi Media sẽ mở ra cơ hội đầu tư cho MD Entertainment trong “miếng bánh béo bở” là truyền hình OTT.
• • •
Trên chặng đường tiến tới mục tiêu đề ra, Manoj Punjabi có “gậy tiếp sức” từ một đối tác sở hữu tiềm lực mạnh mẽ: tập đoàn công nghệ Trung Quốc Tencent Holdings.
Năm 2021, Tencent Holdings đã đầu tư vào gần 15% cổ phần của MD Entertainment, ba năm sau khi doanh nghiệp này trở thành hãng sản xuất phim đầu tiên ở Indonesia niêm yết cổ phiếu trên sàn chứng khoán trong nước (Tencent hiện đã giảm tỷ lệ này xuống còn 11,5%). Số cổ phần trong MD Entertainment là nguồn chính trong khối tài sản ròng 1,5 tỷ đô la Mỹ của Manoj Punjabi, đưa ông lên vị trí thứ 34 trong danh sách 50 người giàu nhất Indonesia.
Một trong những ưu tiên của Manoj Punjabi hiện nay là cải thiện tình hình tài chính của MDTV Media Technologies (tên gọi mới cho Net Visi Media). Trong năm 2023, MDTV Media Technologies báo lỗ 630 tỉ rupiah (39,2 triệu đô la Mỹ), tăng so với mốc 181 tỷ rupiah (11,2 triệu đô la Mỹ) ghi nhận vào năm 2022.
Trả lời qua tin nhắn, Ezaridho Ibnutama, chuyên gia kinh tế tại NH Korindo Sekuritas Indonesia, nhận định rằng nhờ việc tiến hành cải tổ mạnh mẽ NET. TV, doanh thu của MD Entertainment có thể đạt mức tăng gần 10% trong năm 2026. Theo ông, việc MD Entertainment đưa nội dung lên nền tảng NET. TV sẽ giúp gia tăng sức cạnh tranh của kênh, mở rộng lượng khán giả và tăng trưởng doanh thu quảng cáo, bởi các tác phẩm do MD Entertainment sản xuất luôn phù hợp với thị hiếu của khán giả Indonesia.
Manoj Punjabi vẫn trực tiếp tham gia vào toàn bộ quy trình sản xuất nội dung tại MD Entertainment. Ông thích nghe ý tưởng về nội dung mới được trình bày ngắn gọn trong vòng hai phút, thay vì phải đọc toàn bộ kịch bản dài dòng. Doanh nhân này cũng muốn thu hút khán giả Indonesia bằng những sản phẩm mang đậm bản sắc địa phương và cạnh tranh sòng phẳng với các bộ phim Hollywood ngay trên “sân nhà.”
Manoj Punjabi chia sẻ: “Người ta hay nói ‘nội dung là vua.’ Nhưng điều đó có ý nghĩa gì nếu chúng ta không có ‘vương quốc’ riêng? Giờ đây, tôi đã xây dựng được đế chế phim ảnh của riêng mình.”
Biên dịch: Quỳnh Anh — Nội dung đã được đăng trên Tạp chí Forbes Việt Nam số tháng 1/2.2025