Vượt rào cản

Năm 2010, hai anh em Nithin và Nikhil Kamath thành lập Zerodha, nền tảng môi giới chiết khấu trực tuyến cho các nhà đầu tư chứng khoán, bởi thị trường môi giới Ấn Độ lúc đó cần bước chuyển mình nhằm tháo gỡ “nút thắt” về thu phí giao dịch cao và thiếu minh bạch.

Với tên gọi là cách ghép chữ giữa hai từ “Zero” (số không) và “rodha,” tức “rào cản” trong tiếng Phạn, Zerodha nhanh chóng tạo tiếng vang khi mang đến giải pháp rõ ràng, dễ hiểu và đưa ra mức phí thấp hơn so với những cái tên khác trên thị trường. Công ty thu hút lượng lớn khách hàng bằng mô hình kinh doanh khác biệt: miễn phí cho các nhà đầu tư cá nhân và chỉ thu một khoản phí rất thấp đối với nhà giao dịch.

Công ty có trụ sở tại Bangalore, Ấn Độ, đã chứng kiến sự bùng nổ vượt bậc trong bối cảnh làn sóng đầu tư chứng khoán lan rộng tại quốc gia này, liên tiếp đạt những kỷ lục về doanh thu và lợi nhuận trong suốt thập niên qua.

Trong năm tài chính tính đến ngày 31.3, Zerodha ghi nhận lợi nhuận thuần 55 tỷ rupee (tương đương 654 triệu USD) và doanh thu 99,7 tỷ rupee (khoảng 1,2 tỷ USD), bao gồm cả lợi nhuận chưa thực nhận từ các khoản đầu tư của chính công ty (theo báo cáo sơ bộ). Doanh thu của Zerodha gấp ba lần so với đối thủ lớn nhất là Groww. Tuy vậy, về số lượng tài khoản, Zerodha lại xếp sau Groww với tám triệu so với 12,3 triệu của đối thủ.

Ngoài áp lực cạnh tranh, Zerodha hiện phải đối mặt với thách thức mới từ các quy định do Ủy ban Giao dịch và Chứng khoán Ấn Độ (SEBI) ban hành vào tháng 11.2024 nhằm siết chặt quản lý hoạt động đầu cơ chứng khoán và bảo vệ quyền lợi nhà đầu tư. Việc này buộc công ty phải điều chỉnh mô hình kinh doanh và có thể ảnh hưởng đáng kể đến doanh thu trong năm tới. Hai anh em nhà Kamath, đồng sở hữu khối tài sản trị giá 8,4 tỷ USD, thừa nhận rằng Zerodha đã đi qua thời kỳ tăng trưởng mạnh mẽ nhất.

“Sáu tháng tới sẽ là giai đoạn đầy thách thức. Công ty đã tăng trưởng vượt bậc trong bốn năm qua, nhưng phần lớn nhờ vào hoạt động đầu cơ,” Nithin Kamath chia sẻ trong một buổi phỏng vấn tại trụ sở của Zerodha, tòa nhà khiêm tốn nằm ở vùng ngoại ô Bangalore vào tháng 8.2024.

Tại Zerodha, Nithin, 45 tuổi, đảm nhận vai trò CEO, chịu trách nhiệm điều hành và định hướng chiến lược, trong khi em trai Nikhil, 38 tuổi, giữ chức giám đốc tài chính, quản lý các khoản đầu tư mới. Dù các quy định mới đặt ra nhiều thách thức cho Zerodha – vốn thu về hơn 60% doanh thu năm tài chính 2024 từ giao dịch phái sinh – Nithin vẫn thừa nhận rằng những thay đổi này là cần thiết.

Theo báo cáo được Tổ chức Futures Industry Association (Hiệp hội Công nghiệp Tương lai – FIA) công bố vào tháng 8.2024, Ấn Độ hiện dẫn đầu thế giới về số lượng hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn được giao dịch. Trong quý 2.2024, gần 37 tỷ hợp đồng quyền chọn chỉ số cổ phiếu đã được thực hiện trên hai sàn phái sinh chính là NSE (Sở Giao dịch Chứng khoán Ấn Độ) và BSE (tiền thân là Sàn Giao dịch chứng khoán Bombay), tăng gấp đôi so với cùng kỳ năm 2023.

“Mô hình kinh doanh của Zerodha ban đầu được xây dựng cho các nhà đầu tư chủ động và đầu cơ. Nhưng rồi công ty lại trở nên phụ thuộc vào giao dịch phái sinh,” Nithin cho biết.

---

Các quy định mới của SEBI nhằm hạ nhiệt thị trường phái sinh cổ phiếu vốn đang biến động mạnh, khi số lượng nhà đầu tư cá nhân tăng vọt trong những năm gần đây.

Báo cáo công bố tháng 9.2024 của SEBI cho thấy số lượng nhà đầu tư cá nhân đã gần gấp đôi, đạt 9,6 triệu trong ba năm tính đến tháng 3.2024, với 90% trong số này chịu lỗ cộng dồn gần 181 tỷ rupee (2,14 tỷ USD). Đáng chú ý, phần lớn các nhà đầu tư này dưới 30 tuổi và có thu nhập hằng năm dưới 500.000 rupee (5.918 USD).

Các biện pháp mới như tăng giá trị tối thiểu của hợp đồng, bổ sung ký quỹ vào ngày đáo hạn và tăng cường tần suất giám sát quy mô giao dịch của nhà đầu tư sẽ tạo thành rào cản đối với các nhà đầu tư mới vì làm tăng chi phí ban đầu và giảm cơ hội giao dịch. Thêm vào đó, vào tháng 10.2024, SEBI đã chấm dứt các khoản ưu đãi mà sàn này dành cho những công ty môi giới mang lại khối lượng giao dịch lớn như Zerodha. Đây là một động thái khác nhằm kiểm soát tình trạng giao dịch quá mức, góp phần hạn chế biến động trên thị trường.

Dù có khó khăn, nhưng không phải ai cũng tin rằng quy định mới sẽ khiến thị trường chứng khoán đi xuống, bởi các nhà đầu tư cuối cùng sẽ tìm được cách thích nghi với sự thay đổi.

Deepak Jasani, giám đốc phụ trách về nghiên cứu bán lẻ của Công ty HDFC Securities có trụ sở tại Mumbai (Ấn Độ), nhận định: “Tôi cho rằng khối lượng giao dịch của các công ty môi giới chiết khấu sẽ chỉ chịu ảnh hưởng trong ngắn hạn, có thể kéo dài vài tháng, trước khi dần ổn định trở lại, miễn là thị trường không rơi vào suy thoái hay trạng thái đi ngang.”

Theo các nhà phân tích, Zerodha chắc chắn sẽ chịu nhiều tác động nhất từ quy định mới của SEBI do phụ thuộc lớn vào phí từ các giao dịch hợp đồng tương lai và quyền chọn. Tuy vậy, công ty này vẫn đang ở vị thế thuận lợi để đứng vững trước thách thức.

“Zerodha có biên lợi nhuận tốt và điều đó mang lại cho công ty bước đệm tài chính vững chắc. Ngoài ra, Zerodha còn sở hữu một công ty quản lý tài sản và quỹ tương hỗ, cho phép họ điều chỉnh các chiến lược như tăng cường bán chéo sản phẩm, dịch vụ nào cần thu phí và thay đổi nhiều khía cạnh kinh doanh khác nhau,” Ajay Menon, CEO phụ trách về môi giới và phân phối sản phẩm của Công ty Motilal Oswal Wealth Management đặt tại Mumbai, cho biết.

Hai anh em nhà Kamath đã lên kế hoạch cho tương lai. Hầu hết khách hàng của Zerodha (khoảng 70%) là các nhà đầu tư cá nhân mua cổ phiếu và quỹ tương hỗ. Nhóm khách hàng này không giao dịch hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn, do đó không phải trả phí môi giới. 30% còn lại là các nhà đầu tư giao dịch hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn. Đối với nhóm này, công ty sẽ tính phí cố định 20 rupee (0,24 USD)/ giao dịch cho hợp đồng quyền chọn, còn hợp đồng tương lai là 20 rupee hoặc 0,03% giá trị của mỗi giao dịch, tùy theo mức nào thấp hơn.  

“Chúng tôi cần tìm cách tạo ra nguồn thu từ các khách hàng không trả phí môi giới. Mô hình kinh doanh của Zerodha ban đầu được xây dựng cho các nhà đầu tư chủ động và đầu cơ. Nhưng rồi công ty lại trở nên phụ thuộc vào giao dịch phái sinh,” Nithin cho biết.

Hai anh em Nithin và Nikhil Kamath vạch ra nhiều chiến lược khác nhau cho việc kinh doanh của Zerodha, bao gồm xây dựng các dịch vụ, sản phẩm khác ngoài giao dịch phái sinh như giao dịch ký quỹ và mở rộng sang lĩnh vực tài chính. Điều này đồng nghĩa với việc phát triển các mảng kinh doanh khác của công ty.

Một trong những mũi nhọn chính là Rainmatter Capital, quỹ đầu tư mạo hiểm đã rót gần 6,8 tỷ rupee (80,5 triệu USD) cho hơn 150 công ty khởi nghiệp hoạt động trong các lĩnh vực fintech (công nghệ tài chính), khí hậu, sức khỏe và sáng tạo nội dung kể từ năm 2016. Hai khoản đầu tư tiêu biểu của Rainmatter Capital là AI Health Highway, công ty sử dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ tầm soát các bệnh không lây nhiễm và Akshayakalpa, công ty khởi nghiệp vận hành trang trại bò sữa hữu cơ.

• • •

Một “cỗ máy kiếm tiền” tiềm năng khác của công ty Ấn Độ là Zerodha Fund House, đơn vị cung cấp quỹ tương hỗ tập trung vào các quỹ chỉ số, cổ phiếu và ETF vàng. Zerodha Fund House sở hữu 30 tỷ rupee (355 triệu USD) giá trị tài sản đang quản lý (AUM) và vận hành một liên doanh với smallcase, công ty khởi nghiệp đặt tại Bangalore nhận hậu thuẫn tài chính từ Rainmatter Capital. Zerodha cũng có các công ty con khác như Zerodha Capital, quỹ cung cấp các khoản vay lấy cổ phiếu làm tài sản thế chấp, với tổng giá trị cho vay ba tỷ rupee (35,5 triệu USD) tính đến tháng 3.2024.

Ngoài ra còn có Ditto Insurance, liên doanh giữa Zerodha và trang tin tức tài chính Finshots, chuyên cung cấp bảo hiểm sức khỏe và nhân thọ thông qua nền tảng trực tuyến của công ty này.

Nithin Kamath từ chối chia sẻ thông tin tài chính của những công ty con. “Tuy chưa có nhiều đóng góp vào kết quả kinh doanh của Zerodha ở thời điểm hiện tại, nhưng các công ty này sẽ trở thành nguồn lực quan trọng sau năm đến mười năm nữa,” Nithin Kamath nói. 

Trong khi đó, đối thủ cạnh tranh Groww dường như có vị thế vững chắc hơn. Groww cho biết công ty không chịu nhiều tác động từ các quy định mới của SEBI khi chỉ có 15% khách hàng giao dịch hợp đồng tương lai và hợp đồng quyền chọn. Bên cạnh đó, Groww cũng áp dụng mô hình thu phí giao dịch ngay từ khi khách hàng mua và nắm giữ cổ phiếu.

Thành lập vào năm 2016 với trụ sở đặt tại Bangalore, Groww ghi nhận số lượng tài khoản tăng lên nhanh chóng nhờ tập trung vào những người thuộc thế hệ Millennials (1980-1990) và nhóm khách hàng tiềm năng tại các khu vực đô thị nhỏ. Trước sức ép cạnh tranh, Zerodha đã có những động thái đáng chú ý. Kể từ tháng 8.2024, Zerodha cho phép mở tài khoản miễn phí thay vì phải trả 200 rupee (2,37 USD), đồng thời thu hút thêm khách hàng từ các đô thị loại hai và ba bằng cách bổ sung ngôn ngữ địa phương vào nền tảng của công ty. 

Angel One, công ty môi giới chiết khấu lớn thứ ba tại Ấn Độ, dự báo các quy định mới của SEBI sẽ tác động mạnh đến thị trường giao dịch phái sinh. Theo ước tính, số lượng giao dịch hợp đồng tương lai và quyền chọn có thể giảm 20-22%, kéo theo tổng thu nhập của công ty sụt giảm từ 13-14%.

Từ tháng 11.2024, Angel One – công ty có trụ sở tại Mumbai – sẽ bắt đầu thu phí 20 rupee (0,24 USD) cho mỗi giao dịch mua và nắm giữ cổ phiếu, thay vì miễn phí như trước.

Đến tháng 9.2024, Angel One đã ra mắt các dịch vụ mới là cho vay cá nhân và tiền gửi cố định, đồng thời lên kế hoạch cung cấp thêm sản phẩm bảo hiểm. Chia sẻ qua email, Dinesh Thakkar, nhà sáng lập kiêm chủ tịch Angel One, cho biết công ty không quá lo ngại về việc khối lượng giao dịch giảm, bởi nhiều khách hàng có thể chuyển hướng sang các phân khúc khác, điển hình là thị trường giao ngay (cash market).

“Về dài hạn, các điều chỉnh từ SEBI sẽ củng cố niềm tin của nhà đầu tư, thu hút thêm vốn mới và thúc đẩy tăng trưởng bền vững,” Thakkar khẳng định. 

• • • 

Xuất thân từ một gia đình trung lưu tại Bangalore, Ấn Độ, hai anh em Nithin và Nikhil Kamath lớn lên trong căn nhà thuê của cha mẹ, cùng chia sẻ một phòng ngủ. Sự thân thiết giữa họ được vun đắp qua những buổi trò chuyện hằng ngày và những chuyến du lịch chung. Cha của họ là quản lý tại ngân hàng nhà nước Canara Bank, trong khi mẹ dạy veena – một nhạc cụ truyền thống Ấn Độ.

Nithin Kamath lần đầu tiếp xúc với môi trường đầu tư từ năm 17 tuổi, sau khi quan sát những người hàng xóm tham gia mua cổ phiếu. Năm 2001, ông quyết định vay 25 ngàn USD với lãi suất cao, lên đến 4-5% mỗi tháng, để đầu tư.

“Giao dịch cổ phiếu giống như một loại ‘thuốc gây nghiện’ vậy,” Nithin chia sẻ. Cũng trong khoảng thời gian đó, Nithin bỏ học ngành kỹ thuật tại Viện Công nghệ Bangalore (BIT) từ năm thứ nhất và làm việc tại một tổng đài để kiếm tiền cho sở thích giao dịch cổ phiếu của mình.

Nikhil Kamath chỉ học đến hết lớp 10. Vào năm 2003, khi 17 tuổi, Nikhil nhận công việc tại một tổng đài bán bảo hiểm tử vong do tai nạn cho khách hàng ở Vương quốc Anh. “Nikhil còn nghỉ học sớm hơn cả tôi nữa,” Nithin vui vẻ chia sẻ.

Năm 2006, hai anh em Nithin và Nikhil Kamath cùng nhau thành lập Công ty Kamath Associated để quản lý tài sản cho gia đình và bạn bè. Song song đó, Nithin ra mắt thương hiệu nhượng quyền từ Reliance Money – công ty môi giới chứng khoán thuộc sở hữu của doanh nghiệp tài chính của cựu tỷ phú Anil Ambani. Reliance Money hiện đã ngừng hoạt động, nhưng vào thời điểm đó, Nithin đã vận hành thành công chi nhánh tại Bangalore.

Về phần mình, Nikhil đảm nhiệm vai trò điều hành một thương hiệu nhượng quyền khác từ Way2Wealth Brokers – công ty môi giới chứng khoán do cố doanh nhân lĩnh vực cà phê V.G. Siddhartha sáng lập. Hiện tại, Way2Wealth Brokers thuộc sở hữu của Tập đoàn tài chính Shriram Group.

“Công ty đã tăng trưởng vượt bậc trong bốn năm qua, nhưng phần lớn nhờ vào hoạt động đầu cơ,” Nithin Kamath chia sẻ

---

Đến năm 2010, hai anh em quyết định xây dựng sự nghiệp riêng của họ. Từ kinh nghiệm tích lũy sau nhiều năm hoạt động trong ngành tài chính, Nithin và Nikhil nhận thấy những khó khăn mà các nhà đầu tư cá nhân phải đối mặt khi giao dịch qua các công ty môi giới truyền thống với dịch vụ trọn gói. Điều này thôi thúc họ xây dựng giải pháp thông qua nền tảng trực tuyến của Zerodha. Nền tảng này minh bạch với khách hàng về chi phí cho mọi loại giao dịch và duy trì mức phí thấp.

Từ khởi đầu khiêm tốn chỉ với hai người sáng lập, Zerodha đã phát triển thành một công ty quy mô lớn với 1.200 nhân viên vào năm 2016. Sự mở rộng vượt bậc này được thúc đẩy từ việc Chính phủ Ấn Độ cho phép sử dụng thẻ căn cước để mở tài khoản trên các nền tảng môi giới chiết khấu, tạo điều kiện cho Zerodha thu hút thêm khách hàng.

Động lực tăng trưởng tiếp theo xuất hiện trong giai đoạn đại dịch Covid-19, khi mô hình làm việc từ xa mở ra cơ hội cho nhiều người tham gia thị trường chứng khoán. Theo India Brand Equity Foundation – tổ chức nghiên cứu thuộc Chính phủ Ấn Độ, kể từ năm 2020, quốc gia Nam Á này đã ghi nhận con số kỷ lục 100 triệu nhà đầu tư mới. Sự bùng nổ này diễn ra song song với giai đoạn tăng trưởng mạnh mẽ của thị trường chứng khoán Ấn Độ, với chỉ số BSE Sensex tăng gần ba lần kể từ tháng 3.2020. 

Tăng trưởng vượt bậc của Zerodha đã mang lại cuộc sống sung túc cho hai nhà sáng lập Nithin và Nikhil Kamath, những người nắm toàn quyền sở hữu công ty, với 60% cổ phần thuộc về Nithin và 40% còn lại của Nikhil.

Năm 2020 đánh dấu bước ngoặt khi cả hai lần đầu góp mặt trong danh sách những người giàu nhất Ấn Độ với khối tài sản chung 1,55 tỷ USD. Đến năm 2023, họ tiếp tục xuất hiện trên bảng xếp hạng tỷ phú toàn cầu với vị trí riêng biệt. Dù giữ lối sống giản dị, hai anh em nhà Kamath không ngần ngại thừa nhận sự giàu có của mình.

“Tôi rất trân trọng tự do tài chính vì điều này cho phép chúng tôi hỗ trợ các công ty khởi nghiệp và lĩnh vực phi lợi nhuận,” Nithin chia sẻ. Ông sở hữu một chiếc Mercedes-Benz S-Class, món quà từ vợ mình và người em trai.

Nikhil Kamath hiện giờ là tỷ phú trẻ nhất Ấn Độ. Tuy vậy, anh đã phải trải qua thời gian dài sống trong điều kiện khó khăn. Anh từng sinh hoạt trong văn phòng làm việc suốt năm năm, sử dụng sofa làm giường ngủ và tự lắp đặt vòi tắm hoa sen… So với anh trai, Nikhil tỏ ra cởi mở hơn về việc tận hưởng sự giàu có.

“Tôi không phải là thánh nhân. Có thể tôi không sở hữu những chiếc Ferrari, nhưng tôi có xe Mercedes-Benz và BMW. Tôi thực sự yêu thích những đặc quyền mà tiền mang lại và không hề có ý định che giấu điều đó,” Nikhil chia sẻ trong một buổi phỏng vấn riêng vào tháng 8.2024, tại căn hộ thuê ở Kingfisher Towers – một tòa chung cư cao cấp tại Bangalore.

Hai anh em cũng có những đóng góp cho xã hội thông qua Zerodha’s Rainmatter Foundation, tổ chức phi lợi nhuận đã tài trợ 10 tỉ rupee (118 triệu USD) cho các dự án về bảo vệ khí hậu và môi trường. 

Để đi đến sự nghiệp thành công như hiện nay, Nithin Kamath đã phải vượt qua những khó khăn trong cuộc sống cá nhân. Một tháng sau khi cha ông đột ngột qua đời vào tháng 12.2023, Nithin bất ngờ bị đột quỵ mặc dù bản thân có thể chất tốt nhờ thường xuyên bơi lội, đạp xe và chạy bộ.

“Việc không ngủ đủ giấc trong hai đến ba tuần liền, đau buồn sau cái chết của cha, uống không đủ nước và luyện tập ở cường độ cao cho Hyrox (một cuộc đua thể chất trong nhà) là nguyên nhân khiến tôi bị như vậy,” Nithin cho biết.

Nithin Kamath đã gần như phục hồi hoàn toàn sau cơn đột quỵ và rút ra được một bài học quý giá. “Không ai có thể kiểm soát mọi thứ trong cuộc sống hay dự đoán kết quả từ những gì mình làm. Điều duy nhất chúng ta có thể kiểm soát là hành động của bản thân. Chúng ta chỉ có thể trải nghiệm và học hỏi từ những gì đã xảy ra,” Nithin chia sẻ.

Bên cạnh việc kinh doanh chính là Zerodha, hai anh em nhà Kamath còn là những nhà đầu tư chủ động trên thị trường tư nhân và đã rót vốn cho một vài công ty thông qua quỹ đầu tư của họ, NK Squared Venture Capital. Nikhil hiện đang quản lý quỹ này và hoạt động với phương châm “ưu tiên đầu tư tại Ấn Độ.”

Thành lập vào năm 2019, NK Squared Venture Capital đã đầu tư gần 6,3 tỷ rupee (75 triệu USD) vào nhiều công ty khởi nghiệp khác nhau, từ hãng sản xuất xe máy điện Ather Energy đến Subko chuyên về cà phê rang xay.

“Ấn Độ cần có nhiều nhà đầu tư trong nước hơn để hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp nội địa. Việc phần lớn các công ty khởi nghiệp ở đây thuộc sở hữu của nhà đầu tư nước ngoài sẽ không tốt cho an ninh và vị thế của Ấn Độ,” Nikhil cho biết.

NK Squared Venture Capital cũng đầu tư vào nền tảng chơi game Nazara Technologies và thương hiệu sản xuất rượu mạnh Radico Khaitan.

Nikhil Kamath còn đồng sáng lập công ty quản lý tài sản True Beacon vào năm 2019 cùng doanh nhân lĩnh vực sản xuất Abhijeet Pai và Richard Pattle, cựu nhân viên ngân hàng tư nhân.

Tính đến ngày 30.9, True Beacon có quy mô tài sản đang quản lý 16,6 tỷ rupee (196 triệu USD). Vào năm 2021, Nikhil một lần nữa hợp tác với Abhijeet Pai để thành lập Gruhas, quỹ đầu tư mạo hiểm đến nay đã rót hơn hai tỷ rupee (23,6 triệu USD) cho hơn 45 công ty khởi nghiệp khác nhau, trải dài ở bốn lĩnh vực gồm công nghệ bất động sản, năng lượng, hàng tiêu dùng và chăm sóc người cao tuổi.

Từ mong muốn tạo sức bật cho các doanh nhân mới và đầy triển vọng, vào năm 2023, Nikhil thành lập WTFund. Quỹ đặt mục tiêu mỗi năm cung cấp hai triệu rupee (23 ngàn USD) dưới dạng tài trợ không yêu cầu về vốn chủ sở hữu cho 40 công ty với nhà lãnh đạo là những người trẻ từ 25 tuổi trở xuống, có tầm nhìn và tư duy chiến lược.

Vào tháng 9.2024, WTFund đã công bố nhóm doanh nghiệp đầu tiên nhận khoản hỗ trợ này, trong đó có một công ty sản xuất dược phẩm từ thực vật hỗ trợ chữa đau bụng kinh. “Nikhil là người giỏi nhất về đầu tư và giao dịch mà tôi biết,” Nithin nhận xét về em trai mình.

Nikhil chia sẻ anh đã làm việc liên tục trong hai mươi năm qua. “Lần duy nhất mà tôi rời khỏi guồng quay công việc là khi tôi dành ra một vài ngày để làm phẫu thuật. Tôi thậm chí còn mang máy tính đến bệnh viện để làm việc,” Nikhil cho biết.

Biên dịch: Quỳnh Anh — Nội dung đã được đăng trên Tạp chí Forbes Việt Nam số tháng 1/2.2025