Tích trữ và phòng ngừa rủi ro

Năm 1991, khi mới tuổi 16, Imaru Casanova giành được học bổng du học, rời Venezuela đến Denver (Mỹ) nhưng không biết một từ tiếng Anh nào. Tuy vậy, đó lại như tín hiệu cho tương lai của cô sau này, khi lớp học ngôn ngữ tình cờ diễn ra tại Colorado School of Mines – ngôi trường danh tiếng về tài nguyên và môi trường.

Và rồi, như một sự sắp đặt của định mệnh, sau hành trình phát triển sự nghiệp đầy ngã rẽ – khởi đầu trong ngành kỹ thuật cơ khí – đến năm 2023, Casanova tìm được hướng đi cho mình từ chuyến thực địa tại một mỏ vàng gần Jacobina, Brazil.

Hiện tại, ở tuổi 50, Imaru Casanova đang điều hành VanEck International Investors Gold Fund (VanEck) – quỹ đầu tư sở hữu danh mục trị giá 700 triệu USD. Nằm trong số những khoản đầu tư của VanEck có Pan American Silver, công ty khai khoáng sở hữu mỏ vàng nằm trong một khu rừng ở Brazil.

Theo ước tính, mỏ này chứa từ 100 đến 280 tấn vàng, tương đương 8,6 tỷ đến 22 tỷ USD theo giá thị trường hiện nay – khối tài sản khổng lồ nhưng quá trình khai thác từ lòng đất là cả một thách thức không hề nhỏ.

Trong một thập niên qua, VanEck đạt mức lợi nhuận trung bình 6,3% mỗi năm, sau khi trừ đi chi phí quản lý 1,4%. Con số này cao hơn mức trung bình 5,1% của các quỹ đầu tư vào kim loại quý hiếm khác theo dữ liệu của Công ty Morningstar, nhưng vẫn kém xa lợi nhuận từ một quỹ chỉ số chứng khoán. Vậy điều gì khiến các nhà đầu tư vẫn chọn vàng? 

Câu trả lời nằm ở giá trị và nhu cầu dành cho kim loại này. Theo ghi nhận, 50% lượng vàng trên toàn thế giới được dùng để chế tác trang sức và linh kiện điện tử, phần còn lại chủ yếu đóng vai trò như “tấm khiên chống lạm phát” trước tác động từ chính sách tiền tệ mà ngân hàng trung ương các nước đưa ra. Chiến lược này có lúc cũng phát huy tác dụng, chẳng hạn như khi giá tiêu dùng leo thang (giá trứng đang rất đắt đỏ), vàng lại khẳng định vị thế với mức tăng 27% trong năm 2024.

Là tài sản dùng để tích trữ, vàng cũng cạnh tranh cùng Bitcoin. Đồng tiền mã hóa này có mức cung giới hạn rõ ràng, còn vàng thì không. Dù vậy, sau nhiều ngàn năm, có vẻ con người đã khai thác hầu hết trữ lượng vàng dễ tiếp cận nhất. “Việc tìm kiếm các mỏ vàng lớn, chất lượng cao và xin giấy phép khai thác ngày càng khó hơn,” Casanova nhận định.

Quỹ đầu tư do Casanova quản lý cũng đang cạnh tranh cùng những quỹ không làm gì mà chỉ trữ vàng. Việc ưu tiên cho cổ phiếu ngành khai mỏ thay vì vàng vật chất đến từ hai lý do.

Đầu tiên, các công ty khai thác vàng có thể tạo ra lợi nhuận và chi trả cổ tức ngay cả khi giá vàng đi ngang. Trong danh mục đầu tư của VanEck, 40 công ty đang giao dịch với hệ số P/E (giá trên thu nhập của một cổ phiếu) trung bình 11 lần, thấp hơn đáng kể so với P/E 21 lần của thị trường chứng khoán nói chung.

“Vàng mới là tiền. Mọi thứ khác chỉ là tín dụng.”

—J.P. Morgan

Lý do thứ hai đến từ đòn bẩy tài chính của các mỏ vàng. Pan American chi trung bình 1.516 USD để khai thác một troy ounce vàng, trong khi giá trị thị trường gần như gấp đôi con số này. Điều này đồng nghĩa là nếu giá vàng tăng 50%, lợi nhuận thu về có thể tăng hơn gấp đôi. Tuy nhiên, đòn bẩy tài chính cũng là con dao hai lưỡi, khiến rủi ro gia tăng nếu giá vàng giảm.

Trước khi bước chân vào lĩnh vực tài chính, Imaru Casanova tốt nghiệp ngành Kỹ thuật cơ khí tại Đại học Case Western. Cô từng làm việc trong các doanh nghiệp về dầu nhờn và chất kết dính trước khi gia nhập Shell Oil ở tuổi 25. Tại đây, công việc của cô là đo đạc ống khoan trên một xà lan ở hồ Maracaibo, gần “quê nhà” Venezuela và để đảm bảo an toàn, cô thường để tóc ngắn nhằm tránh bị mắc vào thiết bị. “Tôi đã quen với việc là nhân viên nữ duy nhất trong phòng làm việc,” cô chia sẻ. 

Dù có thể thăng tiến hơn nữa tại Shell Oil, nhưng Casanova lại không hứng thú với viễn cảnh phải sống ở Houston. Thay vào đó, cô chuyển đến New York và mạnh dạn gửi hồ sơ đến các công ty tài chính để tìm kiếm cơ hội. May mắn thay, một công ty nghiên cứu khi đó đang cần tuyển chuyên viên phân tích về dầu khí. Dù không có bằng MBA từ trường Kinh doanh Wharton, cô vẫn được chọn nhờ nền tảng và kinh nghiệm thực tế phù hợp với vị trí này.

Giá trị của dầu và vàng được định giá theo những nguyên tắc tương tự: đánh giá trữ lượng, chi phí khai thác và khả năng thay thế nguồn tài nguyên. Casanova đã chuyển từ “vàng đen” (dầu mỏ) sang vàng, rồi tiếp tục nhảy việc theo xu hướng phổ biến tại phố Wall, trước khi gia nhập VanEck vào năm 2011. Đến năm 2023, cô được giao trọng trách quản lý danh mục đầu tư của một quỹ đầu tư vàng đang hoạt động của công ty.

Imaru Casanova nhìn nhận “rủi ro xuất hiện ở mọi khía cạnh.” Có thể cô đang nhắc đến biến động giá cả, hoặc cũng có thể là những nguy hiểm từ hoạt động khai thác vàng dưới lòng đất. Các mỏ vàng của Pan American Silver trang bị “mặt nạ thoát hiểm và phòng trú ẩn” cho công nhân. Nhưng với cô, điều đáng sợ hơn cả là hành trình đến các mỏ. Casanova nhớ lại một chuyến bay ở Burkina Faso, khi cô nhìn ra cửa sổ và thấy những hàng cây vùn vụt lướt qua. “Phi công trực thăng nghĩ rằng bay sát mặt đất sẽ rất thú vị. Còn tôi thì chỉ nghĩ: ‘Hôm nay là ngày mình tạm biệt cõi đời rồi,’” cô kể.

Tại sao phải đi thực địa? Casanova tin rằng việc này có thể giúp cô thu thập thông tin quan trọng từ các nhà địa chất ngay tại hiện trường, như dấu hiệu cho thấy chất lượng quặng vàng đang thay đổi theo thời gian. Chất lượng quặng vàng được đo lường bằng gam trên tấn (tương đương phần triệu), với mức một hoặc hai gam là phổ biến. Nếu con số này tăng lên – đôi khi xảy ra khi quá trình thăm dò phát hiện các mạch quặng tốt hơn – lợi nhuận có thể bù đắp cho chi phí lao động và các biện pháp phục hồi môi trường ngày càng cao. Nhưng rủi ro về môi trường vẫn là thách thức lớn, bởi phần lớn quặng vàng đều phải trải qua quy trình chiết tách bằng xyanua.

Tuy nhiên, rủi ro lớn nhất lại không nằm ở kỹ thuật hay môi trường, mà là chính trị – yếu tố không một kỹ sư nào có thể dự liệu chính xác. Imaru Casanova hiểu rõ điều này. Chính phủ Venezuela đã thắt chặt kiểm soát ngành dầu mỏ, khiến các doanh nghiệp rút lui và sản lượng dầu quốc gia đã giảm tới 66,67% kể từ thời cô còn làm việc trên xà lan ở hồ Maracaibo.

Một ví dụ khác: Barrick Gold đã đầu tư phát triển các mỏ vàng ở Mali, theo thỏa thuận cho phép Chính phủ nước này hưởng một phần lợi nhuận. Nhưng sau khi Barrick Gold rót 10 tỷ USD vào dự án, chính quyền Mali cho rằng họ xứng đáng có một phần lớn hơn và tiến hành giam giữ một số giám đốc điều hành mỏ nhằm khẳng định lập trường. Nhận thấy rủi ro, danh mục đầu tư của Casanova chỉ dành một phần nhỏ cho cổ phiếu Barrick. Thay vào đó, quỹ của cô dành gấp bốn lần số vốn vào Alamos Gold, công ty quy mô nhỏ hơn nhiều với phần lớn tài sản nằm ở Canada.

Điều đó không có nghĩa là Bắc Mỹ miễn nhiễm với rủi ro tịch thu tài sản. Chính phủ Mỹ từng thu hồi giấy phép mở rộng đường ống Keystone sau khi chủ sở hữu đã đầu tư 2,2 tỷ USD. Vậy điều gì có thể ngăn cản một chính quyền bang hoặc liên bang thay đổi luật chơi sau khi một mỏ vàng đi vào khai thác? Chính quyền chỉ cần bất ngờ áp đặt một loại thuế lợi nhuận cũng đủ để làm đảo lộn mọi kế hoạch.

Cổ phiếu tiềm ẩn rủi ro. Vàng cũng vậy. Và cổ phiếu vàng thậm chí còn rủi ro hơn. Nhưng giữ tiền mặt cũng không an toàn. Giá trứng rồi sẽ ra sao? Nếu đó là điều khiến bạn lo lắng, hãy tìm cách “phòng vệ” ngay từ bây giờ.

Cổ phiếu của các công ty khai thác vàng đã có một năm đầy biến động. Khi giá vàng giảm, những công ty này chịu tác động nặng nề từ đòn bẩy tài chính. Ngược lại, khi giá vàng phục hồi, cổ phiếu lại không tăng trưởng tương xứng. Kết quả: định giá của các công ty khai thác hiện ở mức thấp so với sản lượng mà họ tạo ra— một yếu tố khiến việc đầu tư vào cổ phiếu khai thác trở nên hấp dẫn hơn so với việc nắm giữ vàng thật. Quỹ đầu tư chủ động International Investors Gold Fund của VanEck đi kèm với phí giao dịch ban đầu và chi phí quản lý hàng năm 1,4%. Một lựa chọn khác là quỹ thụ động VanEck Gold Miners ETF, với mức chênh lệch giá mua/bán khoảng 0,1% và chi phí quản lý hàng năm 0,5%. Đối với nhà đầu tư muốn tiếp cận vàng thật mà không cần nắm giữ trực tiếp kim loại này, SPDR Gold MiniShares sẽ là lựa chọn hợp lý với chênh lệch giá mua/bán chỉ 0,04% và chi phí quản lý hàng năm 0,1%.

William Baldwin là người phụ trách chuyên mục Chiến lược đầu tư của Forbes.

Biên dịch: Tuấn Nguyễn — Biên tập: Trí Vương
Nội dung đã được đăng trên Tạp chí Forbes Việt Nam số tháng 4/5.2025