Tim Dunn nhà tiên tri dầu mỏ

Chỉ hai năm sau giai đoạn giá dầu giảm dưới 0 đô la Mỹ trong một thời gian ngắn, khu vực Midland đầy khói bụi và oi bức ở Texas lại trở thành sôi động.

Các khách sạn hoạt động hết công suất và số lượng giàn khoan tăng thêm 50%, nằm rải rác trên các cánh đồng xung quanh thành phố Tây Texas với dân số 140 ngàn người, tất cả là nhờ giá dầu thô đạt mức hơn 100 đô la Mỹ/thùng. Quán cà phê Black Rifle Coffee (được ví như Starbucks dành cho những người mê súng) rất nhộn nhịp và thời gian đợi bàn trống ở quán Chuy’s khu vực Tex-Mex kéo dài khoảng hai giờ.

Bên trong tòa nhà trụ sở rộng gần 6.000m² của CrownQuest Operating ở Midland, giám đốc điều hành Tim Dunn đang thư giãn trong trang phục quần jean, giày thể thao và áo thun chơi golf. Quanh ông là ba người con trai đang làm việc cho doanh nghiệp gia đình. Wally, 35 tuổi, là nhà địa chất học; Luke, 42 tuổi, trưởng bộ phận kỹ thuật và vận hành; con trai cả Lee, 43 tuổi, ở bộ phận phát triển kinh doanh.

Bầu không khí giữa họ ấm áp, cả bốn người có thói quen nói tiếp lời nhau. Nhưng khi đánh giá thị trường năng lượng, Dunn lại tỏ ra lạnh lùng. Ông nói đơn giản: “Dầu sẽ trở nên đắt hơn. Chúng tôi đang dần mất khả năng tiếp tục tăng nguồn cung.”

Tuy vậy, tình trạng thiếu hụt xăng dầu hiện nay không phải do Dunn. Người đàn ông 66 tuổi này đã dành cả cuộc đời làm việc quanh các mỏ dầu của Midland, chưa bao giờ ngừng khoan hay ngừng khám phá.

Kể từ cuối năm 2019, CrownRock LP, chủ sở hữu của các giếng khoan do CrownQuest điều hành, đã tăng gấp đôi sản lượng lên 140 ngàn thùng mỗi ngày, đứng ở vị trí thứ 12 trong số các công ty dầu tư nhân của Hoa Kỳ. Đáng kinh ngạc là CrownRock giữ được bốn giàn khoan hoạt động trong giai đoạn tồi tệ nhất của thời kỳ suy thoái đại dịch.

Lee Dunn mỉa mai: “Hai năm trước, phố Wall phát tín hiệu rằng ‘Chúng tôi không cần công ty của anh, chúng tôi sẽ chuyển sang năng lượng mặt trời, gió.’” Tim Dunn thì hiểu rõ mọi việc hơn. Ông có niềm tin vững chắc rằng giá cả sẽ không duy trì mức thấp trong thời gian dài, ông cũng biết giá thiết bị và nhân công sẽ rẻ khi hết nhu cầu.

Vì vậy, ông tiếp tục đầu tư. Sự kiên trì này của các nhà sản xuất như Dunn đã khiến sản lượng dầu của Mỹ tăng vọt lên 11 triệu thùng/ngày chỉ trong một thập niên. Ông nói: “Chúng tôi đã lấp đầy lỗ hổng lớn trong thâm hụt thương mại và giảm chi phí năng lượng cho toàn thế giới.”

Điều đó khiến chính quyền chẳng ưa gì họ. Khi giá tăng trở lại – West Texas Intermediate tăng giá 40% trong 12 tháng qua – các nhà sản xuất năng lượng trở thành mục tiêu chính trị. Vào tháng 6.2022, tổng thống Biden nói lợi nhuận của các công ty dầu mỏ “trong thời kỳ chiến tranh” là “không thể chấp nhận được.”

Thượng nghị sĩ Elizabeth Warren (bang Massachusetts) đang soạn thảo kế hoạch thu khoản thuế bạo lợi. Dunn cũng chẳng hề đánh giá cao sự ưu ái nào cả. Ngành kinh doanh năng lượng toàn cầu là ngành lâu đời, dự kiến đạt lợi nhuận 4.000 tỉ đô la Mỹ năm nay.

Dunn cảm thấy bực bội với một tweet gần đây của ông Biden yêu cầu các chủ trạm xăng giảm giá. Ông nói: “Hầu hết các trạm xăng đều hòa vốn và kiếm tiền từ bán kem ốc quế.”

Công ty của Dunn đang hoạt động có hiệu quả hơn nhiều. Nhờ giá dầu tăng vọt, CrownRock có thể kiếm thêm 1,5 tỉ đô la Mỹ với doanh thu vượt 3,5 tỉ đô la Mỹ vào năm 2022. Nếu họ là công ty niêm yết thì giá trị doanh nghiệp sẽ khoảng 8,3 tỉ đô la Mỹ.

Sau khi tính toán khoản nợ, khoảng 20% cổ phần của gia đình Dunn hiện trị giá khoảng 1,2 tỉ đô la Mỹ, gấp đôi so với những gì họ có thể kiếm được 18 tháng trước.

Tim Dunn không quan tâm đến việc trở thành người nhận được bạo lợi từ dầu mỏ, nhưng ông cũng không ngần ngại bảo vệ ngành công nghiệp nhiên liệu hóa thạch. Dunn nói: “Những kẻ cực đoan muốn phi công nghiệp hóa nước Mỹ. Họ muốn sống trong những túp lều xung quanh đống lửa trại.”

Dunn lớn lên ở Big Spring, Texas, cách Midland khoảng một giờ lái xe, ở trung tâm của nơi từng là lãnh thổ Comanche. Cha mẹ ông chưa tốt nghiệp trung học. Họ làm việc tại các trang trại và nhà máy ở California trong thời kỳ Đại suy thoái và Thế chiến thứ hai. Sau chiến tranh, cha của Dunn chuyển đến Texas và kinh doanh bảo hiểm.

Là con út trong gia đình có bốn con trai, Tim ổn định cuộc sống sớm. Ông đến Texas Tech học ngành kỹ thuật hóa học, kết hôn và có con đầu lòng khi tốt nghiệp năm 1978. Sau thời gian ngắn làm việc tại Exxon, ông chuyển sang xử lý các giao dịch dầu mỏ tại First City Bancorp ở Midland. Khi thị trường dầu mỏ bùng phát vào giữa những năm 1980, Dunn được giao nhiệm vụ kiểm tra sổ sách của các công ty dầu mỏ nhỏ đã phá sản. Trong khoảng thời gian ngắn đó, ông học rất nhiều kinh nghiệm về quản lý rủi ro.

Năm 1987, Dunn rời ngân hàng và gia nhập công ty sản xuất dầu Parker & Parsley tại Midland, rồi trở thành giám đốc tài chính. Cuối giai đoạn làm việc tám năm tại đây, Dunn hợp tác với doanh nhân ngành dầu khí thế hệ thứ tư ở Tây Texas là Bobby Floyd, người có kinh nghiệm mua và bán các hợp đồng thuê khoan.

Năm 1995, Dunn rời Parker & Parsley để lập CrownQuest Operating cùng với Floyd. Công ty cho thuê đất và giàn khoan ở lưu vực Permian của Tây Texas, mỏ dầu lớn nhất Hoa Kỳ, hiện sản xuất năm triệu thùng mỗi ngày, chiếm khoảng một nửa tổng sản lượng của Mỹ.

Đại dịch không phải là giai đoạn khó khăn đầu tiên mà Dunn đã trải qua. Năm 1998, khi cuộc khủng hoảng tài chính châu Á đẩy giá dầu xuống 12 đô la Mỹ / thùng, Dunn bán trang trại nuôi ngựa của gia đình và dùng tiền để mua gấp đôi cổ phần trong CrownQuest. Các con ông còn nhớ ông họp gia đình và nói rằng giá dầu rẻ thế này là cơ hội không thể bỏ qua.

“Thời điểm tốt nhất để mua là khi tình hình có vẻ tối tăm nhất,” Lee nhớ lại lời cha mình đã nói. “Tôi rất buồn vì không thể cưỡi ngựa nữa.” Tuy nhiên, điều đó đáng giá. Dunn nói: “Số tiền thu được từ trang trại là “nguồn tiền mặt thực sự và duy nhất mà chúng tôi từng đầu tư.”

Thời điểm muốn khoan, họ tận dụng nguồn vốn từ GE Capital. Sau đó, CrownQuest có bước đột phá vào năm 2007, khi nhận 97 triệu đô la Mỹ từ công ty cổ phần tư nhân ở Houston, Lime Rock Partners, để lập CrownRock LP chuyên khoan các giếng truyền thống chuyển vào các hồ chứa dầu thông thường.

Hoạt động kinh doanh của Dunn mang lại lợi nhuận đáng kể, khi bán bảy mỏ dầu cho Linn Energy và BreitBurn Energy từ năm 2010 đến năm 2013. Chỉ riêng thương vụ BreitBurn đã có giá trị 280 triệu đô la Mỹ.

Sau đó, cuộc chơi thay đổi khiến họ gặp khó khăn. Mặc dù phương pháp nứt vỡ thủy lực đã xuất hiện từ những năm 1940, nhưng phải đến khoảng năm 2008 mới thực sự bắt đầu bùng nổ ở Bắc Mỹ. Bị thu hút vì giá dầu cao kỷ lục, các doanh nhân bắt đầu thử các kỹ thuật mới nhằm tìm kiếm dầu khí bên dưới các lớp đá ngày càng sâu hơn, chặt hơn, mỏng hơn.

Những người thợ khoan đã phát minh ra các mũi khoan có khả năng chịu lực cao cho phép khoan xuống 3,2km, sau đó quay theo chiều ngang và khoan trực tiếp vào các lớp đá phiến mỏng có chứa dầu và khí đốt. Quá trình nứt vỡ này cần một đội xe tải phun hàng triệu gallon nước trộn với cát xuống giếng (1 gallon = 4,5 lít), phá vỡ đá và hỗ trợ cạy các khe nứt, cho phép dầu và khí thấm ra ngoài và phun trào lên giếng. Trong vòng năm năm, quá trình này đã tạo nên những cánh đồng đá phiến khổng lồ với những cái tên như Barnett (Texas), Bakken (Bắc Dakota), Marcellus (Pennsylvania) và Haynesville (Đông Texas / Louisiana).

Không ai nghĩ rằng các kỹ thuật mới sẽ hiệu quả ở lưu vực Permian, bởi vì các lớp đá ngậm dầu sâu ở đây không giống các cấu tạo đá phiến sét khác. Không thành vấn đề. Vào năm 2013, EOG Resources ở Houston khởi động chiến dịch khoan lớn ở khu vực đá phiến Eagle Ford của Nam Texas, là đơn vị đầu tiên thử nghiệm khoan ngang và phá vỡ các lớp đá cacbonat sâu 3,2km ở lưu vực Permian. Ban đầu, những giếng ngang này không hiệu quả bằng những giếng thẳng đứng rẻ hơn của CrownRock. “Chúng tôi từng nghĩ sẽ không làm điều đó,” Dunn mỉm cười nói.

Nhưng các công ty vẫn tiếp tục khoan nhiều giếng ngang gần hơn với khu vực của Dunn. Họ đạt được kết quả tốt hơn. Dunn nói: “Họ đang khoan những giếng mà chúng tôi không bao giờ nghĩ rằng có thể khoan được. Điều đó thay đổi hoàn toàn cách nhìn của chúng tôi.” Thay vì truy lùng một số mục tiêu khoan nông, giờ đây CrownRock sẽ khoan một loạt giếng ở độ sâu lên đến hàng chục cấp độ sâu khác nhau. Floyd, người từng là chủ tịch của CrownQuest, nói: “Về cơ bản thì đó là sự tình cờ.”

Lái xe đến khu phức hợp Midland rộng gần 6,9 héc ta của gia đình Dunn, khách được chào đón bằng một đàn chó săn lông vàng nhỏ thả rông chạy trên bãi cỏ xanh rộng lớn. Dưới đường trượt nước của hồ bơi là “Ngôi nhà Hobbit,” hang động phù hợp cho trẻ em giúp giảm cái nóng thường xuyên lên tới hàng chục độ C.

Gần đó là vườn rau xanh tốt với dưa, bí xanh và cà chua đang phát triển dưới cái nắng tháng bảy oi ả. Đó là ốc đảo ở vùng Tây Texas khô cằn, nhưng chỉ cách nơi này nửa kilomet, bạn có thể thấy ngọn lửa bốc lên do khí methane dư thừa bị đốt cháy.

Năm trong số sáu người con của gia đình Dunn và 17 trong số 19 người cháu của họ sống ở Midland, một số sống trong những ngôi nhà mới xây trong khu phức hợp, là những điển hình của xu hướng “trang trại hiện đại.”

Dunn mua mảnh đất cách đây 25 năm khi những nỗ lực dạy học tại nhà của gia đình khiến ông nảy sinh ý định thành lập Midland Classical Academy, trường Cơ đốc giáo dạy từ mẫu giáo đến lớp 12 nằm ngay phía bên kia hàng rào và hiện có 655 học sinh đang theo học và một danh sách chờ.

Cuối con phố là nhà thờ Midland Bible, nơi Dunn dạy giáo lý vào ngày chủ nhật trong suốt 20 năm và là thành viên của “Nhóm rao giảng,” thỉnh thoảng giảng cho hội thánh. Đối với ông, Kinh Thánh là niềm tin.

Những lý tưởng Cơ đốc giáo là nội dung được chú trọng nhiều tại CrownQuest. Tất cả các nhân viên mới, kể cả những công nhân giàn khoan, đều được phát cuốn sách Servant Leadership (Lãnh đạo phục vụ), hệ thống quản lý tổ chức dựa trên các nguyên tắc Kinh Thánh. Dunn nói: “Điều chúng tôi luôn luôn trăn trở là mình có thể khiến họ đọc được bao nhiêu.” Tác giả của cuốn sách, David Kuhnert, là trung sĩ quân đội Hoa Kỳ đã nghỉ hưu, đang làm công tác đào tạo tại CrownQuest. Dunn tóm tắt triết lý của cuốn sách: “Hãy yêu quý người khác như bạn muốn được yêu quý. Nếu bạn làm ngược lại, bạn đang bóc lột.”

Năm 2015, bi kịch ập đến với gia đình khi cháu gái Moriah hai tuổi của Dunn đột ngột qua đời. Dunn đã biến nỗi đau của mình thành cuốn sách, Yellow Balloons: Finding Power to Live Above Our Circumstances, đồng thời ra mắt trang web và podcast về thông điệp truyền cảm hứng.

Điều này dẫn đến sự ra đời của một trang web khác, thebiblesays.com, có mục tiêu giúp Kinh Thánh – và cuộc đời – “trở nên có ý nghĩa đối với người bình thường.” Là người chống phá thai, Dunn tài trợ các dịch vụ nhận con nuôi ở vùng Tây Texas và hỗ trợ các nhà nuôi dưỡng cho hơn 300 trẻ em.

Dunn định nghĩa về từ thiện rất rộng, trong đó bao gồm cả những nỗ lực thâm nhập vào chính trị, cảnh báo: “Nếu bạn không cho đi bất cứ thứ gì, bạn đang có nguy cơ để tiền làm chủ mình.”

Năm 2010, ông đồng sáng lập Citizens for Self-Governance, dự án sửa đổi Hiến pháp Hoa Kỳ và đề cao trách nhiệm cá nhân. Người mà ông ủng hộ tại trung tâm quyền lực Texas Capitol ở Austin là Michael Quinn Sullivan, cựu cố vấn của dân biểu Ron Paul và là CEO của trang web Texas Scorecard.

Dữ liệu của ủy ban Bầu cử Liên bang cho thấy Dunn thực hiện hơn 300 khoản quyên góp chính trị kể từ năm 2008. Các khoản chi gần đây bao gồm 250 ngàn đô la Mỹ vào tháng 4.2022 cho Club for Growth Action, tổ chức PAC (ủy ban Hành động Chính trị – Political Action Committee) ủng hộ cắt giảm thuế và 100 ngàn đô la Mỹ cho American Greatness PAC, tổ chức phát triển quan điểm bảo thủ nổi tiếng vì tấn công cựu giám đốc FBI James Comey.

Vào đầu tháng 11.2020, Dunn đóng góp 50 ngàn đô la Mỹ cho Victory PAC để ủng hộ cựu tổng thống Trump. Ông nói: “Tôi xem đầu tư vào chính trị như hoạt động từ thiện. Tôi trả phí cho các nhà vận động hành lang để ngăn chặn các quy định xấu.”

“Mọi người cho rằng ông ấy là tên lính cứu hỏa giận dữ đang giơ cao những ngọn đuốc và cây đinh ba, nhưng ông ấy không phải là người như thế,” theo doanh nhân Ryan Sitton, người sở hữu Pinnacle Advanced Trustability Technologies, công ty ở Houston chuyên sản xuất và khai thác dầu mỏ với sự hỗ trợ của ông, Dunn đã chiến thắng cuộc bầu cử năm 2014 vào Texas Railroad Commission, cơ quan quản lý dầu khí của bang.

Sitton khẳng định Dunn không quan tâm đến việc trở thành “công thần,” ông chỉ muốn thấy tiến bộ trong việc ngăn chặn các lỗ hổng trong quy định. “Ông ấy điều hành với sự khiêm tốn điềm tĩnh, tin tưởng vào những gì ông cho là đúng. Và ông thoải mái khi làm những việc có thể khiến mọi người bực mình.”

Để giảm thiểu sự tương tác giữa công ty của mình với các cơ quan liên bang như ủy ban Điều tiết Năng lượng liên bang và cục Quản lý đất đai, Dunn cẩn thận giữ cho hầu hết các hoạt động của mình nằm trong biên giới Texas. Ông muốn thấy cơ quan Bảo vệ môi trường bị giải tán và hệ thống “giấy phép theo sắc lệnh” của họ bị loại bỏ.

Dunn cũng phản đối việc bổ sung loài thằn lằn Dunes Sagebrush và gà gô đồng cỏ vào danh sách các loài có nguy cơ tuyệt chủng. Lee Dunn nói: “Thằn lằn là một trò lừa đảo. Chúng có ở khắp nơi.”

Tim Dunn phẫn nộ nói: “Những người sống ở Washington, D.C. chỉ bảo chúng tôi hay quy định về cách dọn dẹp nơi chúng tôi sống. Chúng tôi mới là người sống ở đây!”

Những người quan sát bên ngoài có xu hướng tập trung vào niềm tin tôn giáo của Dunn và “hoạt động từ thiện” của phe cánh hữu nặng nề của ông. Nhưng trong công ty, những điều đó không phải là chủ đề thảo luận. Thay vào đó, ông và nhóm quản lý của mình tập trung vào văn hóa “tối ưu hóa không ngừng.” Có thể diễn giải văn hóa này thành: Khoan đi, cưng ơi, cứ khoan đi – hoặc, cụ thể hơn là cho nứt vỡ đi, cưng ơi, cứ nứt vỡ đi.

Cho rằng việc khoan ngang theo quy mô lớn đòi hỏi nhiều khoản đầu tư trước khi dòng tiền đổ vào, CrownQuest phát hành một tỉ đô la Mỹ nợ ưu tiên vào năm 2017 và một năm sau đó bán 475 triệu đô la Mỹ vốn cổ phần ưu đãi cho quỹ đầu cơ Magnetar Capital ở Evanston, Illinois và công ty EIG Global Energy Partners có trụ sở tại Washington, D.C. Cho đến nay, quỹ đầu tư tư nhân Lime Rock thu lợi ước tính gấp 40 lần từ khoản đầu tư ban đầu năm 2007 vào CrownRock.

Năm 2018, công ty huy động được 1,9 tỉ đô la Mỹ để trả cho các đối tác hữu hạn đã đầu tư ngay từ đầu. CrownQuest vẫn sở hữu 60% liên doanh. Cuối năm ngoái, Goldman Sachs huy động được 200 triệu đô la Mỹ để tài trợ cho Dunn mua lại quỹ tín thác mỏ dầu, trả cổ tức khoảng 20% trên mỗi thùng dầu được khai thác.

Nhu cầu xăng dầu toàn cầu hiện ở mức gần 100 triệu thùng mỗi ngày và Dunn đang tìm cách sản xuất càng nhiều càng tốt lượng “vàng đen” đó từ hơn 364 héc ta đất ở lưu vực Permian mà công ty của ông kiểm soát. CrownQuest đang bố trí các giếng khoan của mình càng sát càng tốt bất chấp nguy cơ các giếng liền kề sẽ lẫn vào nhau, hoặc “giao lưu với nhau,” có khả năng gây ra các vấn đề về áp suất và giảm sản lượng.

“Động lực của chúng tôi là tối đa hóa giá trị này bởi vì chúng tôi sẽ không nhận được thứ gì khác trong số này,” Lee Dunn nói, đề cập đến diện tích đáng kinh ngạc của họ, nhưng chỉ khai thác được phần nhỏ so với giá trị hiện tại.

Các nhà khai thác ở lưu vực Permian cần phải khoan, đóng và bơm hơn hai ngàn giếng mỗi năm để cung cấp được hai triệu thùng dầu mỗi ngày theo công suất mới cần thiết cho việc cân bằng sự suy giảm sản lượng tự nhiên. Đó không phải là nhiệm vụ dễ dàng.

Ngành này đang phải vật lộn với tình trạng thiếu nhân lực, mã lực và thiết bị khoan. Giải pháp sẽ đến từ từ. Vào giữa tháng 7.2022, gã khổng lồ dịch vụ mỏ dầu Halliburton cho biết họ đã “bán hết” và không thể tiếp nhận bất kỳ khách hàng mới nào trong thời gian còn lại của năm.

Tuy nhiên, Dunn cũng có lợi thế. Ông tiếp tục vận hành và cắt giảm lương trong khi những công ty khác đang sa thải người và đóng giếng. Điều đó mang lại cho ông rất nhiều khách hàng và nhân công trung thành.

J. McLane, giám đốc đầu tư của Lime Rock cho biết: “Họ sẽ tài trợ cho những người khác thành lập công ty riêng, hứa rằng CrownRock sẽ mua dịch vụ từ họ. Họ không dễ dãi. Họ sẽ không đánh gục các nhà thầu trong thời điểm khó khăn, nhưng họ hi vọng sẽ duy trì quyền tiếp cận ưu tiên trong giai đoạn bùng nổ như bây giờ.”

Không ai có thể đoán được chính xác thời gian bùng nổ sẽ kéo dài bao lâu. Vladimir Putin sẽ kéo dài cuộc chiến ở Ukraine trong bao lâu? Châu Âu sẽ mạnh tay loại bỏ năng lượng của Nga như thế nào? Có cuộc suy thoái toàn cầu sắp xảy ra? Thêm nhiều lệnh phong tỏa COVID-19 ở Trung Quốc? Một biến thể virus corona mới hơn, gây chết chóc nhiều hơn?

Dunn không lo lắng: “Có lúc nào mà thế giới không chuyển đổi năng lượng đâu?” Ông có đủ diện tích để tiếp tục khai thác trong một thập niên.

Biên dịch: Quỳnh Anh

Bản in theo tạo chí Forbes Việt Nam, số 110 tháng 10.2022