Magnus Grimeland mở “nhà máy” ươm tạo công khởi nghiệp toàn cầu

Sau khi kết thúc hai năm trong lực lượng hải quân đặc biệt của Na Uy, Magnus Grimeland trở thành sinh viên năm nhất 23 tuổi tại Harvard vào năm 2003. Anh nhanh chóng làm quen với nhóm bạn, những người về sau trở thành các doanh nhân lớn về công nghệ. Grimeland kết bạn với người bạn cùng lớp tên là Eduardo Saverin.

Anh tham gia đội chèo thuyền và gặp Cameron và Tyler Winklevoss. Thậm chí, rất có thể anh đã làm việc cho Mark Zuckerberg tại TheFacebook (tên của Meta vào thời điểm đó), nếu anh không phải tham gia các lớp học, tập điền kinh và chăm sóc cậu con trai mới sinh của mình.

“Tôi suýt nữa nộp đơn làm thực tập trong công ty của họ. Có thể nói, họ thuê bất cứ ai trong những ngày đầu,” Grimeland cười nhớ lại. “Tôi nghĩ bất kỳ ai từng làm những công việc thực tập đó hiện giờ đều đang rất sung túc.”

Không giống Saverin, từng là một trong những nhà đồng sáng lập của Facebook và hiện có tài sản trị giá 11,4 tỉ đô la Mỹ, hay cặp song sinh Winklevoss (mỗi người có tài sản bốn tỉ đô la Mỹ), Grimeland chỉ là nhân vật đứng ngoài rìa của hiện tượng Zuckerberg.

Sau khi tốt nghiệp và làm việc tại McKinsey, Grimeland tiếp tục làm việc cho một tỉ phú Internet khác, Oliver Samwer của Rocket Internet, và giúp Oliver xây dựng Global Fashion Group có trụ sở tại Luxembourg thành tập đoàn thương mại điện tử với doanh thu hơn 1,6 tỉ đô la Mỹ. Hiện giờ, Grimeland muốn tái định hình hoạt động đầu tư khởi nghiệp.

Công ty mới nhất của anh là Antler tại Singapore nhưng không có trụ sở chính thức. Antler đang cố gắng kết hợp các khía cạnh của một studio khởi nghiệp, vườn ươm, tăng tốc khởi nghiệp và công ty đầu tư mạo hiểm thành nhà máy tạo ra công ty toàn cầu. Những gì Sequoia làm được trong hoạt động đầu tư mạo hiểm và Y Combinator trong giai đoạn tăng tốc, Grimeland hi vọng có thể tái tạo ở giai đoạn sớm hơn của vòng đời khởi nghiệp.

Antler đi khắp thế giới để tìm kiếm những nhà sáng lập tiềm năng – thường đến từ các thị trường mới nổi như Jakarta, Nairobi, Sao Paulo và TP.HCM, những nơi mà Grimeland cảm thấy bị các nhà đầu tư khởi nghiệp khác coi nhẹ. Anh cũng  thường “săn trộm” những nhà sáng lập tiềm năng từ các công ty thành công như Cisco và McAfee.

“Chúng tôi thích làm vậy,” Grimeland tuyên bố. “Ví dụ chúng tôi liên hệ với người đứng đầu bộ phận sản phẩm của Spotify và nói: ‘Này, chúc mừng bạn đã xây dựng Spotify – đã đến lúc bạn rời đi và xây dựng doanh nghiệp tỉ đô của riêng mình rồi phải không?’”

Một số người sáng lập của Antler là người được tuyển dụng. Những người khác tự tìm thấy chương trình. Nhưng không có trường hợp nào được đảm bảo đầu vào và tất cả đều phải trải qua cùng một quy trình nộp đơn: Grimeland dự kiến năm nay nhận được khoảng 100.000 đơn đăng ký, trong đó khoảng 2,5% sẽ được chấp nhận. Những người tham gia chương trình sẽ rời công việc cũ, cược rằng họ có thể tự mình tạo ra công việc tốt hơn. Antler chỉ đưa ra khoản phụ cấp lên đến 2.500 đô la Mỹ để bù đắp chi phí sinh hoạt.

Các chương trình kéo dài từ 6-12 tuần, trong đó các ứng viên tham gia sẽ tìm kiếm người đồng sáng lập, phát triển mô hình kinh doanh và cố gắng thuyết phục Antler rằng họ xứng đáng được cấp vốn ban đầu. Antler thường quyết định có nên đầu tư hay không – thường từ 100.000 – 200.000 đô la Mỹ cho 10% cổ phần – trước khi một công ty được thành lập.

Grimeland thành lập Antler năm 2017 với số vốn 500 ngàn đô la Mỹ tích lũy từ giai đoạn làm việc trong ngành thời trang. Một năm sau, anh huy động được sáu triệu đô la Mỹ từ một nhóm đồng nghiệp và các doanh nhân cùng ngành. Hiện nay, Antler quản lý khoảng 500 triệu đô la Mỹ tài sản, huy động vốn từ những công ty như Schroders, công ty quản lý tài sản của Anh trị giá 920 tỉ đô la Mỹ, tập đoàn International Finance Corporation (chi nhánh của ngân hàng Thế giới) và người bạn cũ Saverin. Công ty có 21 văn phòng trên sáu lục địa, với mạng lưới cố vấn và điều hành ở mỗi thành phố, và đã đầu tư vào hơn 450 công ty khởi nghiệp.

Nhưng để thành công trong dài hạn, Antler sẽ phải nổi bật trước đám đông đang phát triển nhanh chóng gồm các vườn ươm, studio khởi nghiệp và các nhà đầu tư ban đầu khác. Abby Miller Levy, đồng sáng lập và đối tác hợp danh tại công ty Primetime Partners cho biết: “Nguồn vốn rất nhiều.”

Theo PitchBook, đầu tư thiên thần và tiền hạt giống ở Hoa Kỳ đã tăng từ 7,9 tỉ đô la Mỹ năm năm trước lên 11,2 tỉ đô la Mỹ năm 2020 và lên 17,6 tỉ đô la Mỹ vào năm 2021. “Gần như là một ngày xuất hiện năm quỹ – đây là hiện tượng bùng nổ khủng khiếp của các quỹ mới,” Levy cho biết thêm. “Có rất nhiều tiền đổ vào lĩnh vực này, vì vậy rất khó để quá nhiệt tình với một nhóm nào đó.”

Các công ty trong danh mục đầu tư của Antler còn non trẻ. Cho đến nay, khoảng 1/8 trong số các khoản đầu tư của công ty đã thất bại và công ty cũng không có kỳ lân hay đợt thoái vốn lớn nào để chứng minh tầm nhìn của Grimeland. Nhưng có những triển vọng đầy hứa hẹn.

Reebelo, nơi mua và bán điện thoại thông minh và máy tính xách tay đã qua sử dụng, đang đạt doanh thu hằng năm 100 triệu đô la Mỹ và có 10.000 khách hàng hằng tháng. XanPool giúp xử lý các khoản thanh toán bằng tiền điện tử cho hơn 400 khách hàng, bao gồm cả kỳ lân fintech Toss của Hàn Quốc và vào năm ngoái huy động được 27 triệu đô la Mỹ trong vòng đầu tư do Valar Ventures của Peter Thiel dẫn đầu.

Charlotte Ekelund, khi đó 32 tuổi, vốn ấp ủ ước mơ kinh doanh từ trước khi biết đến Antler lần đầu vào năm 2019. “Tôi luôn biết rằng mình muốn bắt đầu kinh doanh tại một thời điểm nào đó,” cô nói. “Nhưng tôi thực sự không biết sẽ làm với ai, hoặc thực tế sẽ như thế nào.” Cô tham gia nhóm tư vấn thứ hai của Antler ở Thụy Điển, gặp chuyên gia công nghệ Oleg Danylenko và sáng lập Teemyco, ứng dụng trò chuyện video và âm thanh cho các văn phòng làm việc từ xa. Khi đại dịch bùng phát, các dịch vụ của Teemyco có nhu cầu cao. Kể từ đó, công ty đã huy động thêm ba vòng đầu tư mạo hiểm với tổng trị giá 5,2 triệu đô la Mỹ.

Bằng cách ủng hộ những người sáng lập sớm như vậy, Antler thường có thể đầu tư ở mức định giá thấp hơn đối thủ, thu hút các đối tác trách nhiệm hữu hạn (LP). Trond Riiber Knudsen, nhà đầu tư sáng lập tại Antler, đồng nghiệp của Grimeland tại McKinsey, cho biết: “Thông thường, chúng tôi có thể đầu tư vào các công ty này với mức định giá trước khi gọi vốn trong khoảng một triệu đô la Mỹ. Trong trường hợp các công ty này đủ điều kiện để tham gia vào thế giới đầu tư mạo hiểm và tiến hành gọi vốn các vòng hạt giống, Series A, Series B, hãy nghĩ đến mức định giá cao nhất mà chúng ta thấy trong các vòng đó và khả năng tăng giá là điều đáng quan tâm.”

Ban đầu, Grimeland làm việc cho Rocket Internet trong vai trò đồng sáng lập công ty thương mại điện tử kinh doanh thời trang Zalora, giúp xây dựng thị trường của công ty và thiết lập các mảng hoạt động địa phương ở Đông Nam Á. Do tỉ phú Oliver Samwer và các anh trai của ông, Alexander và Marc, thành lập, Rocket gây tranh cãi trong lĩnh vực đầu tư mạo hiểm do mô hình sao chép. Công ty chọn các mô hình kinh doanh thành công từ một thị trường và thành lập các công ty mới để bắt chước mô hình thành công đó ở một thị trường khác. Giống như Amazon cho Đông Nam Á hoặc bản sao của Groupon ở Đức.

Sau hai năm cùng hơn 200 triệu đô la Mỹ tài trợ, Zalora sáp nhập vào Global Fashion Group, nơi Grimeland đảm nhận vị trí COO. Nhưng sau khi chứng kiến một số đồng nghiệp rời đi để khởi nghiệp, anh nhận ra có quá nhiều nhân viên công nghệ tài năng đang mòn mỏi trong những công việc không phát huy hết năng lực của họ. Do đó, Antler ra đời.

Grimeland nói: “Hãy tìm những người như vậy và trở thành đối tác tốt nhất có thể với họ ngay từ ngày đầu tiên – hãy đầu tư vào các nhóm và người sáng lập thực sự mạnh, chứ không phải vào các công ty. Vai trò của chúng tôi là ủng hộ và hỗ trợ những con người tuyệt vời.”

Chương trình Antler đầu tiên được ra mắt tại Singapore vào năm 2018. Khoảng 1.400 người đã nộp đơn, 62 người được chấp nhận và ba tháng sau, Antler cấp vốn cho 13 công ty trong danh mục đầu tư đầu tiên của mình.

Mọi ứng viên tham gia các chương trình của Antler đều có quyền tiếp cận dịch vụ kiểu ứng dụng hẹn hò, nơi họ có thể tìm kiếm người đồng sáng lập, thư viện sách kinh doanh và chiến lược, không gian văn phòng và các bài giảng của các nhà đầu tư mạo hiểm và doanh nhân, bao gồm cả giám đốc điều hành từ Snapchat, Square và YouTube. Một số bài giảng được truy cập nhiều nhất có nội dung về cách suy nghĩ để giải quyết vấn đề với tư cách là người sáng lập và cách hiểu các chỉ số khởi nghiệp phổ biến.

Nhưng những người sáng lập có kinh nghiệm khác nhau tùy thuộc vào vị trí của họ trong quá trình xây dựng công ty. Một số tập trung vào việc chốt các ý tưởng kinh doanh tiềm năng hoặc tìm kiếm người đồng sáng lập. Những người khác hợp tác chặt chẽ với mạng lưới hơn 600 cố vấn và nhà điều hành của Antler, như Andreas Ehn, CTO đầu tiên của Spotify và Gary Dolman, người đồng sáng lập ngân hàng kỹ thuật số Monzo, để cải thiện một khía cạnh cụ thể của doanh nghiệp – ví dụ như mô hình định giá hoặc tổng lượng sản phẩm. Lawrence Summers, cựu bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ, từng là chủ tịch Harvard khi Grimeland còn là sinh viên ở đó, ngồi trong ban cố vấn của Antler.

Sau khi Antler đầu tư vào một công ty, họ tiếp tục tư vấn cho các công ty khởi nghiệp của mình về các chiến lược tăng trưởng và gây quỹ, đồng thời giới thiệu các công ty này với các nhà đầu tư – đây là đặc quyền dành cho các công ty của Antler, những người có quyền tiếp cận vốn và đối với các LP của Antler, những người đầu tiên đầu tư vào những giao dịch khởi nghiệp này. Antler cũng đầu tư vào các vòng tiếp theo với hơn 200 thương vụ như vậy chỉ trong năm ngoái.

Đó là cách tiếp cận theo khối lượng. Việc thu hút hàng chục ngàn đơn đăng ký và làm việc với hàng trăm nhà sáng lập mỗi năm đảm bảo sẽ tìm ra được nhiều ứng viên tiềm năng. Các công ty xây dựng doanh nghiệp khác lại có các chiến lược khác. Atomic, công ty tiên phong của mô hình studio khởi nghiệp, thường tạo ra các công ty với đội ngũ nội bộ của riêng mình, sau đó tuyển dụng một CEO chuyên nghiệp khi công ty bắt đầu tìm thấy hướng phát triển. Atomic đã thành lập 14 công ty vào năm ngoái, so với con số 190 công ty tại Antler.

Alex Iskold là giám đốc hợp danh của 2048 Ventures, công ty chuyên đầu tư vòng tiền hạt giống có trụ sở tại New York, đầu tư muộn hơn Antler, thường là khoảng sáu tháng sau khi thành lập. Tuy vậy, ông tin rằng phương pháp tiếp cận kiểu Antler có sức hấp dẫn.

Iskold nói: “Tôi nghĩ đây là những kế hoạch đặc biệt thông minh, nếu bạn làm đúng, nó sẽ có hiệu quả rộng rãi giống như kiểu của vườn ươm, bởi vì bạn đang thu hút tất cả tài năng xuất sắc.”

Grimeland cố thuyết phục mọi người với thành tích đầu tư của Antler vào những người thường bị tổ chức đầu tư mạo hiểm bỏ qua. Công ty hỗ trợ các nhà sáng lập từ 70 quốc gia. Khoảng 35% danh mục đầu tư của các công ty có người sáng lập là nữ và 50% có CEO là nữ.

Grimeland nói: “Bạn có thể thực sự khai thác tất cả những tài năng chưa được khai thác mà không nhất thiết phải có cơ hội như tôi đã có.”

Theo Jenny Fielding, giám đốc điều hành tại The Fund, nhà đầu tư vòng tiền hạt giống có trụ sở tại New York, ý tưởng đó đáp ứng nhu cầu thực sự trong giới đầu tư mạo hiểm.

“Rất nhiều ông lớn trên đường Sand Hill đang tuyên bố “À, vâng, hiện giờ chúng tôi chủ yếu đầu tư hạt giống và tiền hạt giống,” Fielding nói. “Thực tế khi họ nói đang thực hiện đầu tư tiền hạt giống, có nghĩa là họ tài trợ cho những người bạn mà họ đã biết, hoặc tài trợ cho các công ty trong danh mục đầu tư của họ đang bắt đầu thành lập các công ty mới.”

Các ông lớn ngành đầu tư mạo hiểm đó và các nhà đầu tư giai đoạn đầu khác đang tham gia rầm rộ vào mảng này để đáp ứng mong muốn thu được lợi nhuận vượt trội của LP. Nhưng nếu lợi nhuận không đạt mong đợi, các công ty như Antler sẽ chứng kiến nhu cầu sụt giảm.

“Tôi cảm thấy vô cùng phi lý,” Iskold của 2048 Ventures nói về đợt rót vốn gần đây. “Mọi người chỉ đang ném tiền vào những người sáng lập mà không thực sự dành thời gian và thực sự nghiền ngẫm các mô hình kinh doanh, tìm hiểu những người sáng lập, mức độ khó trong việc xây dựng một doanh nghiệp thực sự tốt và bền vững.”

Grimeland biết con đường lên đỉnh của ngọn núi đầu tư mạo hiểm sẽ rất khó khăn. Anh cũng cho rằng Antler đang có khởi đầu khá tốt.

Grimeland nói: “Trong thị trường đầu tư mạo hiểm ngày nay, bạn cần phải xây dựng giá trị thực mang tính hệ thống. Và tôi nghĩ rằng chúng tôi đã thực sự cố gắng để tạo ra giá trị mang tính hệ thống đó bằng cách xây dựng mọi thứ trên cơ sở tiếp cận với các tài năng trên toàn cầu.”

Theo Forbes Việt Nam số 106, tháng 6.2022