Chìa khóa đột phá kinh tế Việt Nam

Khi lực lượng lao động suy giảm và dư địa tăng trưởng theo chiều rộng thu hẹp, Việt Nam buộc phải chuyển sang mô hình tăng trưởng mới, lấy cải cách thể chế và nâng cao năng suất lao động làm trọng tâm. Điều này đòi hỏi đổi mới mạnh mẽ về công nghệ, quản trị, giáo dục và xây dựng môi trường cạnh tranh minh bạch để thúc đẩy sáng tạo và phát triển bền vững.

Năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) theo nhóm các quốc gia: việt nam đang ở đâu?

THAY ĐỔI tăng trưởng trung bình hàng năm của Năng suất nhân tố tổng hợp QUA CÁC NĂM

Các cột thể hiện các giai đoạn: 2000–2007, 2011–2019, 2020, 2021, 2022 và 2023

Cơ hội nào cHO Việt NaM?

Đại dịch Covid-19 đã làm gián đoạn đà tăng trưởng năng suất của nhiều quốc gia trong vài năm qua, nhưng hiện nay, các nước, gồm cả Việt Nam đều đang nỗ lực cải thiện hiệu quả kinh tế lẫn năng suất tổng hợp. Việt Nam cũng cho thấy mức sức bật tốt….

…NHƯNG VẪN Cần bật mạnh hơn

Năng suất lao động của Việt Nam rõ ràng đang dần được cải thiện, tuy nhiên tốc độ tăng trưởng vẫn chưa phục hồi hoàn toàn về mức trước đại dịch Covid-19 và chưa đủ mạnh để tạo ra một cú ‘cất cánh’ thực sự cho nền kinh tế.

Mối liên hệ GDP và các yếu tố THÀNH PHẦN

Trong quá khứ và các giai đoạn gần đây, tăng trưởng GDP Việt Nam chủ yếu dựa vào thâm dụng vốn và lao động. Tuy nhiên, hiệu quả sử dụng các yếu tố này, đặc biệt là hiệu quả sử dụng vốn, rất thấp, trong khi năng suất tổng hợp (TFP) liên tục ở mức thấp. Dự báo cho tương lai (2025-2035), Tổ chức Năng suất châu Á (APO) cho rằng, tăng trưởng GDP Việt Nam khả năng duy trì ở mức cao, nhưng động lực chính cần chuyển dịch mạnh mẽ sang cải thiện năng suất. Bên cạnh đó, Việt Nam cũng cần sử dụng các nguồn lực hiệu quả hơn, thay vì chỉ dựa vào việc gia tăng số lượng. Tăng trưởng GDP “đồng nhịp” với tăng trưởng năng suất và chất lượng lao động.

Cơ cấu dân số Việt Nam: thời điểm vàng để kích hoạt sự thay đổi

Theo nghiên cứu của Liên Hợp Quốc, một quốc gia được xem là đang trong thời kỳ “cơ cấu dân số vàng” khi tỷ lệ dân số từ 0–14 tuổi thấp hơn 30% và tỷ lệ dân số từ 65 tuổi trở lên dưới 15%. Hiện nay, Việt Nam vẫn trong giai đoạn “cơ cấu dân số vàng”, khi đạt tỷ lệ như trên. Giai đoạn này mang lại lợi thế lớn về nguồn nhân lực dồi dào, tạo điều kiện thuận lợi để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Vì sau năm 2030, Việt Nam chuyển sang giai đoạn cấu trúc dân số già khi tỷ lệ trẻ em sinh ra ngày càng giảm mạnh trong khi tỷ lệ người cao tuổi dự kiến tăng nhanh.

VIỆT NAM VÀ việc tránh bẫy Chưa giàu đã già

Các quốc gia phát triển đã trải qua quá trình già hóa dân số trong một thời gian dài, với tốc độ tương đối chậm (Pháp: 115 năm, Thụy Điển: 85 năm, Hoa Kỳ: 69 năm, Canada: 65 năm, Tây Ban Nha: 45 năm). Ngược lại, các quốc gia châu Á như Hàn Quốc và Việt Nam đang đối mặt với tốc độ già hóa dân số rất nhanh chóng, với số năm để tỷ lệ người cao tuổi tăng gấp đôi rất ngắn (Hàn Quốc: 19 năm, Việt Nam: 23 năm). Điều này đặt ra những thách thức lớn về kinh tế, xã hội và hệ thống y tế cho các quốc gia này trong tương lai gần.

Con đường phải đi CỦA CHÚNG TA

Mục tiêu trở thành quốc gia thu nhập cao vào năm 2045 đòi hỏi Việt Nam đạt thu nhập quốc dân (GNI) bình quân đầu người tăng gấp hơn ba lần hiện nay từ khoảng hơn 4.100 USD năm 2024 lên 13.845 USD. Điều này yêu cầu tăng trưởng năng suất lao động khoảng 6,3%/năm, từ mức chưa tới 2% hiện tại.

So sánh dự báo thay đổi chất lượng lao động ở châu Á

Một số quốc gia được kỳ vọng sẽ có sự cải thiện chất lượng lao động đáng kể (Bhutan, Indonesia và Brunei), trong khi nhiều quốc gia và khu vực (Singapore, Bangladesh, Việt Nam, Philippines, Hàn Quốc, Nhật Bản, Trung Quốc, ASEAN) dự kiến sẽ đối mặt với tốc độ tăng trưởng chậm hơn, thậm chí có xu hướng giảm dần. Điều này tác động đến tiềm năng tăng trưởng kinh tế của từng quốc gia và khu vực. Do đó, kích hoạt sự thay đổi năng suất, tạo đột phá về kinh tế, sẽ đảo ngược xu hướng giảm nói trên của Việt Nam.

Tổ chức dữ liệu: MINH THIÊN & GIA LỘC – Đồ họa: QUỐC LUẬT
Nguồn: Conference-board.org, ESCAP, APO Productivity Databook 2024, Ngân Hàng Thế Giới, Cục Thống Kê.

Nội dung được đăng tải trên Tạp chí Forbes Việt Nam, số báo 142 xuất bản tháng 6.2026